Kathedraal van Bamberg dertiende eeuw
Tijdens een wandeling stelde ik me de vraag wie ben ik en wat is mijn band met de natuur om me heen? Ik keek op en een gezicht staarde me aan. Een stenen gezicht van bladeren op een geveltje ergens in Groningen. Dit was circa twintig jaar geleden, maar de queeste naar de Groene man in mezelf is nooit gestopt. De Groene man is de benaming voor dit zeer intrigerende ornament dat te vinden is in middeleeuwse kerken, maar ook op gevels van oude huizen. Hij wordt tegenwoordig onder andere gezien als het archetype van onze éénheid met de natuur of als symbool van mannelijke kracht verbonden met moeder aarde. Maar werd hij altijd zo gezien? Lees verder over mijn speurtocht naar de betekenis van de Groene man.
Lady Raglan en de groene man
Groene man van Lady Raglan – Llangwm
Pas sinds de jaren dertig van de vorige eeuw wordt dit ornament de Groene man of ‘green man’ genoemd. Dit hebben we te danken aan lady Raglan. Zij had wellicht een ervaring die met de mijne te vergelijken is. In een kerk in Wales (Llangwm) zag zij een gezicht met blad wat uit de mond stroomde en het intrigeerde haar. In een artikel uit 1939 noemde zij het ornament een ‘green man’. Dit deed zij omdat ze een verband zag tussen deze kerkversieringen en een figuur die tijdens meivieringen in Engeland mee liep in de optocht en die volledig gehuld was in groene takken. Deze figuur kennen we nu vooral als de ‘Jack-in-the-Green’, maar werd ook wel de ‘green man’ genoemd. Zij maakte vervolgens de connectie met de theorie van James Frazer in zijn klassieke werk ‘The golden bough’, dat de Groene man uit de rituelen de vegetatiegeest of god vertegenwoordigde die in het voorjaar geofferd werd om wedergeboren te kunnen worden. Ooit ging dit mogelijk om een echt offer, maar in de christelijke tijd ging het om een symbolisch offer. Het was bedoeld om zo de groei en vruchtbaarheid van het gewas en het vee te stimuleren. Voor lady Raglan was het ornament in de kerk een weergave van de figuur uit het ritueel. Ondanks dat de bewijsvoering dun is valt er toch veel voor haar theorie te zeggen. Ik zal dan ook verschillende malen op deze theorie terug komen. (1)
Het uiterlijk en de naam van de Groene man
Kapel van Rosslyn Schotland vijftiende eeuw
In de architectuur wordt de Groene man ook ‘tête feuillu’, ‘mascaronne’ of ‘masque feuillu’ genoemd en gezien als een ‘grotesque’ (net als waterspuwers, duivels en andere monsterlijke koppen). (2) Er zijn drie hoofdvormen: het gezicht dat gemaakt is van blad (de wangen, het voorhoofd en/of de kin zijn gevormd uit bladeren), het gezicht waar het blad uit de mond spruit en het gezicht dat omkranst is met bladeren. Een vierde vrij zeldzame variant wordt wel de bloedzuiger genoemd. In deze variant komt er ook blad uit zijn ogen en oren. (3) Combinaties van deze vier komen ook voor. De derde variant waarbij het gezicht – bijna – verscholen is achter bladeren komt relatief weinig voor als ornament, maar is wel essentieel voor de connectie met de verschillende mei-rituelen waarin de Groene man een rol speelt.
Bloedzuiger Groene man – Spreyton
In kerken zit de Groene man vaak onopvallend hoog op de kapitelen van pilaren of als sluitstuk van een ribgewelf. We vinden hem daar vrijwel nooit op een prominente plek. Op gevels van woonhuizen is hij wel duidelijk zichtbaar. Het gezicht is meestal van eik, acanthus of klimopblad en soms van wijnrank of meidoorn. Eén enkele keer is hij gekroond met een fleur-de-lis. Meestal is het een mannenhoofd, een duidelijke Groene vrouw komt slechts zelden voor. (4)
De vroegste geschiedenis van de Groene man
Groenemannenmasker Antalya (huidig Turkije) tweede eeuw n.o.j.
De eerste voorbeelden van het Groene man-motief zijn uit de tweede eeuw na Christus. Ze staan op pilaren en grafmonumenten in Romeinse tempels van verschillende uithoeken van het Romeinse Rijk. De meest in het oog springende voorbeelden zijn een groene man als masker uit Antalya (Klein-Azië), een groene man op de zijkant van een Nehalennia-altaar uit Zeeland (Nederland), enkele groene man-ornamenten uit het Forum Romanum en een aantal groene mannen in de vorm van bladmaskers uit Neumagen (Duitsland) uit de tweede eeuw n.o.j. Hiernaast vinden we in ieder geval ook nog groene mannen in de tempel van Jupiter in Split (Kroatië), in de Bachustempel te Baälbek (Libanon), in Perigueux (Frankrijk) en in Hatra (Irak). Op de laatste na bevonden ze zich allemaal binnen de grenzen van het Romeinse Rijk. (Afbeeldingen hiervan vindt je onderaan dit artikel.) Het is opmerkelijk dat er een aantal klassieke Groene mannen gevonden zijn op grafmonumenten en sarcofagen. Dit zou kunnen duiden op een symbolische associatie met dood- en wedergeboorte.
De herme van Nemi
Herme gevonden bij Nemi – tweede eeuw n.o.j.
Tot slot is er vlakbij het roemruchtige heiligdom van Nemi (dichtbij Rome) in de negentiende eeuw een ‘herme’ gevonden met een Januskop. Deze staat nu in het museum ‘Glyptothek’ in Kopenhagen. Hij is waarschijnlijk uit de vroeg tweede eeuw n.o.j. Als je goed kijkt zie je dat het een vorm van Groene man is. De steen laat aan de ene kant het hoofd van een bebaarde man zien en aan de andere kant het hoofd van een baardeloze jongeman. Vele kenners zien watergoden in de twee gestalten. Er zouden vinnen zitten aan weerszijden van de mond van de jongeman en boven op het hoofd van beide mannen. De bladeren bij de ogen, hals en snor zijn dan waterplanten. Het zouden de personificaties van het meer Albano en het meer Nemi zijn.
Andere kant van de Herme gevonden bij Nemi
Een andere theorie beweert dat het om Hypollitos en Virbius gaat. Op de schacht van het beeld staat: ‘SACR DIAN’. Dit betekent gewijd aan Diana. In de mythe was Hypollitos haar favoriet. Diana zou hem van een jonge in een oudere man hebben veranderd. Deze heette Virbius en werd de mythische eerste koning-priester van Nemi. Het is dan de vraag of de vinnen niet eerder gestileerde bladeren zijn. De bladeren in de snor en rondom de hals lijken sterk op die van de eik. Deze bladeren passen bij een geest van het woud of anders de ‘rex nemorensis’.
Romeinse schrijvers vertellen dat de priester-koning van het ‘nemeton’ (heilige plek in het woud) bij Nemi uitgedaagd kon worden voor een duel door een jonge slaaf als die een tak uit een heilige eik kon rukken. Als het hem lukte om de oude priester te doden dan werd hij zijn opvolger. De ene kop van de herme zou volgens deze theorie de priester van het heiligdom met de heilige eik zijn en de andere kop die van de jonge uitdager.
Beide hypotheses zijn aantrekkelijk. De eerste legt de nadruk op de sterke associatie van de Groene man met opborrelend water en de tweede theorie past goed bij de Groene man als een geest van de vegetatie die sterk verbonden is aan heilige plekken in de natuur. Deze herme ondersteunt de theorie van Raglan op een heel directe wijze! (5)
De Groene man van tempels naar kerken gebracht
Groene man uit Romeinse tempel in Trier (tweede eeuw noj) Opnieuw gebruikt voor de kathedraal van Trier
Twee Groene mannen uit Trier zeggen mogelijk iets over de wijze waarop dit ornament in de kerk is beland. Ze komen uit een Romeinse tempel van de tweede eeuw n.o.j., maar zijn in de zesde eeuw door bisschop Nicetius uit de ruïnes van de tempel gehaald en opnieuw gebruikt voor zijn kathedraal in Trier. Dit kan er mede voor hebben gezorgd dat de Groene man ook geaccepteerd werd in de christelijke kunst. (6)
We vinden pas in de vijfde eeuw weer een aantal Groene mannen, deze keer in Byzantium. Vanaf dat moment vinden we de Groene man eeuwenlang alleen in een christelijke context tegen.
Zijkant Nehalennia-altaar 150-250 n.o.j.
Na dit prille begin is de Groene man niet meer weg te denken uit de Europese bouwkunst. In de Romaanse kerken vinden we hem nog vrij sporadisch, maar vanaf de Gotiek begint zijn grote bloei. We vinden dan de mooiste exemplaren in vele Gotische kerken en kathedralen van de twaalfde tot en met de vijftiende eeuw. Vervolgens duikt het ornament in de Renaissance ook op als versiering van seculiere gebouwen, te beginnen bij stadhuizen, maar niet veel later ook bij andere rijkere huizen in de steden van Europa. Een volgende opleving van de Groene man vinden we in de tweede helft van de negentiende eeuw ten tijde van de neogotiek en neorenaissance. Na de eerste wereldoorlog verdwijnt de Groene man – samen met alle andere ornamentiek – uit het zicht van de bouwkunst. Mede dankzij het oplevende heidendom krijgt de Groene man vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw een nieuw leven in kunst en literatuur. Tegenwoordig vinden we hem zelfs terug in het assortiment van menig tuincentrum.
Silvanus en de Groene man
Inscriptie ‘Silvan’ boven een groene man op een fontein of doopvont (Saint Denis)
Op de herme van Nemi na zeggen deze gegevens weinig over de betekenis van de Groene man. Er zijn geen klassieke beschrijvingen of inscripties over de Groene man. Maar één keer is er een ornament gevonden met een inscriptie en die dateert uit de hoge middeleeuwen. Dit is op een doopvont uit de twaalfde eeuw uit de kathedraal van Saint Denis. Boven de Groene man staat ‘Silvanus’. Hij is de Romeinse heer van het woud en beschermer van de grenzen tussen woud en akker. Als de akker vergroot wordt moet er eerst een zoenoffer plaatsvinden voor Silvanus. (7) Een groen gezicht als dat van de Romeinse god en heer van het woud klinkt logisch, echter Silvanus wordt in de Romeinse kunst afgebeeld als een naakte bebaarde man met een bebladerde tak of een ontwortelde boom in zijn hand. Dit lijkt meer op een voorouder van de wildeman! Net als Silvanus wordt de wildeman meestal afgebeeld als een ruig behaarde woudman met een ontwortelde boom in zijn hand. Mogelijk werd deze Groene man door de beeldhouwer gezien als een vorm van wildeman en gaf hij hiervoor een gelatiniseerde naam. Ik kom later nog terug op de connectie tussen de Groene man en de wildeman.
Oceanus op de schaal van Mildenhall vierde eeuw n.o.j.
Oceanus en de Groene man
Verder zijn er enkele laat-Romeinse afbeeldingen van Oceanus, de zeegod met een baard van vegetatie bestaande uit – waarschijnlijk – zeewier en andere waterplanten. Oceanus omringt de ons bekende wereld. Hij brengt overvloed en vruchtbaarheid. Hij is symbolisch te zien als de plaats waar de chaos overgaat in de kosmos. Hij voedt ook de onderaardse bronnen die overal in het land opborrelen. Water zorgt voor weelderige plantengroei en zo kunnen voedende waterstromen bladerstromen zijn geworden. Het maakt Oceanus tot een interessante voorganger van de Groene man. Voor de rest is het tasten in het duister naar de oorspronkelijke naam van de Groene man. (8)
Ook Bacchus/ Dionysos wordt veelvuldig in verband gebracht met de Groene man. Deze god draagt inderdaad een krans van klimop, maar nergens is een voorbeeld te vinden waar het groen onderdeel uitmaakt van het gezicht van Dionysos zelf. Maar één keer is er een Groene man gevonden in een tempel gewijd aan Bacchus. Dit maakt de link te zwak om hier meer van te maken dan een speculatie.
Het spel van de speculatie
Groene Osiris
Dit speculeren is – ook wat betreft andere goden – in ruime mate gedaan. Hij wordt in vele boeken geassocieerd en geïdentificeerd met Cernunnos en Attis, Osiris en Adonis, met Robin Hood, Herne the Hunter, Robin Goodfellow en de elfen, met de duivel, maar ook met Christus. De associatie van de meeste van deze bovennatuurlijke wezens met de Groene man is gelegen in het fenomeen van dood en wedergeboorte. De god gaat in zijn mythe dood en daalt af naar de onderwereld om triomfantelijk in de lente wedergeboren te worden. Een nieuwe tijd van vreugde en vruchtbaarheid breekt aan! Ook de Groene man wordt op verschillende plaatsen tijdens een meiritueel gedood om miraculeus weer tot leven te komen. De goden worden echter nooit gebladerd afgebeeld en alleen Osiris deelt – soms – met hem een groene kleur. Wel hebben Attis en Osiris ook – net als de groene man in de rituelen – een connectie met een boom die gekapt moet worden. Toch is dit alles geen werkelijk bewijs. Er is ook hier geen directe benoeming in de primaire bronnen of bij een groenemannenornament. (9)
De Groene man en Christus
Gewelfschildering Lebuïnuskerk Deventer (1450-1525)
Een wonderbaarlijke en misschien zelfs shockerende uitzondering hierop is Jezus Christus! Niet alleen hebben een aantal groene mannen een frappante gelijkenis met het gezicht van Jezus, maar ook zijn er twee Nederlandse afbeeldingen van Christus waarin hij ontspruit uit loof. Het gaat hier om laat-middeleeuwse gewelfschilderingen. Een opmerkelijk baardloze Jezus vinden we in de Walpurgiskerk te Zutphen. Hij heeft een halo en een grote doornenkroon en stigmata. Een andere uit de Lebuïnuskerk van Deventer heeft deze ook en nog duidelijker het gezicht van Jezus. Beide komen voort uit het lover van planten. Op een derde gewelfschildering uit Deventer zien we het gezicht van Christus, waar naar vier richtingen toe de fleur-de-lis ontspruit. Deze afbeeldingen zijn zonder twijfel als Christus bedoeld, maar is het ook een Groene man? Ze komen in ieder geval dicht genoeg in de buurt om aan te tonen dat voor middeleeuwers Jezus niet alleen een heilsboodschap had voor individuele zielen, maar ook vruchtbaarheid en groei kon brengen voor de hele gemeenschap. (10)
Duivelse Groene man met drie hoofden. Toscanella San Pietro (twaalfde eeuw)
Opmerkelijk genoeg kon ook precies de andere kant op worden geredeneerd. De groene man is ook vele malen uitgemaakt voor een duivel. Vanuit een formeel christelijke optiek is hij dat waarschijnlijk ook, want elke geest werd in het christendom een demon. Een enkele keer wordt het groene gezicht gecombineerd met hoorns waardoor het makkelijk wordt om hier een duivelstronie in te herkennen.
Maskers en groentjes
Het blad als masker (Den Haag, Lange Poten 12)
Al deze interpretaties maken de zoektocht naar een betekenis van de Groene man enigszins verwarrend, zeker in combinatie met de schaarste aan bronnen. Er zijn gelukkig nog meer mogelijkheden om achter het geheim van de Groene man te komen. Er zijn aanwijzingen voor zijn betekenis te vinden in zijn naam, uiterlijk en plaats. De Groene man is de ‘mascaronne’: het masker gemaakt van blad. De eerste groene mannenornamenten zien er uit als maskers en ook later blijft dit een veel voorkomende vorm van de Groene man (bijvoorbeeld de – hierboven afgebeelde – groene mannen van Antalya en Bamberg). Masker komt van het Latijnse woord ‘masca’ wat geest of heks betekent. Wie gemaskerd rond liep ging volgens het oude volksgeloof behoren tot de geestenwereld. Een groen bladmasker verwijst hiermee naar een planten- of boomgeest, oftewel een geest van de vegetatie.
Groen is etymologisch verwant aan groei. Wat groen is, is groeiende en vruchtbaar. Het zal zich ontplooien en ontwikkelen. Groen betekent echter ook naïef en onervaren. Een nog onervaren jongen is een ‘greenhorn’; een groentje. Hij wordt hier vergeleken met het jonge groene blad. Men zegt dan: ‘hij is nog niet droog achter de oren’, of anders: ‘hij is nog groen achter zijn oren’. (11) De Groene man is jong, vol groeikracht en potentie en moet nog ‘ontgroend’, dus geïnitieerd worden in de geheimen van de wereld van de volwassenen.
Exeter kathedraal
In tegenstelling tot veel vrolijke Groene mannen die nu als tuinornament dienen, heeft het authentieke gezicht meestal een starende blik met een mysterieuze, serene, gekwelde of zelfs grimmige uitdrukking. Dit laatste woord komt van grimas, wat ook weer masker betekent. Mogelijk is dit de blik van iemand die midden in de beproeving van zijn inwijding zit, met tegelijkertijd de serene blik van iemand die participeert in een gewijde handeling en anders wel de gekwelde blik van een slachtoffer. (12)
De groene man in de heilige plaats
Ile de France (eind dertiende eeuw Louvre)
De van oudsher meest voorkomende plaats van het Groene mannenornament is op het kapiteel van een pilaar in de kerk. Als we speculeren dat een kerk vaak in de plaats kwam van een bosheiligdom met gewijde bomen, dan zijn de met loof geornamenteerde pilaren de vervanging van deze bomen en is de afbeelding van een Groene man te zien als een representatie van de boomgeest of – breder gezien – de geest van de vegetatie of het woud. Zo komen we weer dicht bij Silvanus – de heer van het woud – terecht!
Het ritueel van de Groene Man
Martinikerk – Bolsward koorbank (eind vijftiende eeuw)
Dit idee zou slechts een vage speculatie zijn, ware het niet dat er door heel Europa heen een wijd verspreid volksritueel was van een processie en een offer van de Groene man. Deze rituelen zijn meestal pas in de negentiende eeuw of later opgeschreven. Om die reden heerst er schroom vanuit de wetenschap om ze te koppelen aan de middeleeuwse kerkornamenten. Toch is het niet vreemd om in de relatief statische boerengemeenschap te verwachten dat een ritueel door de eeuwen heen zijn kernelementen heeft behouden. (13)
Het vervolg van dit artikel kan je hier lezen en zal gaan over de rituelen rondom de Groene man.
Abe van der Veen 2012, 2018 en 2021
Noten:
0) Voor meer beeldmateriaal over de Nederlandse Groene man zie: Groene mannen van Nederland Op deze pagina probeer ik alle ornamenten van Groene mannen op en in gebouwen in Nederland te verzamelen. Als je me foto’s van Groene mannen in Nederland wilt toesturen dan graag! Stuur ze dan naar abedeverteller@hotmail.com. In dat geval graag een close-up en er moet echt blad te zien zijn dat uit het gezicht komt of onderdeel van het gezicht is. Graag ook het adres van de vindplaats. Succes!
1) https://blogs.loc.gov/folklife/2021/01/introducing-the-green-man/
Voor het artikel van Lady Raglan: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0015587X.1939.9718148
2) Haslinghuis – Bouwkundige termen
3) De naam kreeg hij vanwege de foutieve aanname dat het – bij dit specifieke voorbeeld – om bloedzuigers zou gaan, in plaats van bladeren, die uit de ogen kwamen.
4) In de zin van een duidelijk vrouwelijk gezicht van blad of waar blad uit stroomt. Het boek ‘De groene man en de groene vrouw’ van Ko Lankester uit 2011 overtuigt mij hierin niet. Dit vooral omdat ik een strakkere definiëring van het begrip Groene man hanteer. Voor Ko en Joke is bladmotief als kraag, mantel of zelfs in de buurt van het gezicht genoeg voor een identificatie als groene man of vrouw. Hiernaast wordt in dit boek elk enigszins androgyn aandoend gezicht vrij makkelijk als vrouwelijk aangemerkt.
5) Cook, A.B – Zeus. A study in ancient religion II 1 (1925) 392-400 https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.284030/page/n497/mode/2up
6) Het gaat om de tempel ‘am herrenbrünchen’. De originelen van deze Groene mannen zijn helaas achter de muren van de kathedraal verdwenen.
Lankester 53
Basford – The green man 9-11
7) Op een fontein gemaakt voor de abdij Saint-Denis in Parijs uit de twaalfde eeuw. Basford pl. 23
Over Silvanus: Lankester- Westerse goden en godinnen 180 of http://en.wikipedia.org/wiki/Silvanus_(mythology)
8) Basford – The green man p. 9, 10 Basford verwijst naar afbeeldingen van Dionysos met een lange, baard van bladeren. Helaas heb ik hier geen voorbeelden van kunnen vinden. Wel vond ik vier voorbeelden van Oceanos met een groene baard of haren, mogelijkerwijs van zeewier. Alle vier van laat-klassieke mozaïekvloeren.
Sousse, Tunesië (2e eeuw noj)
Paleis van Constantijn (Istanbul)
Utica, Tunesië (2e of 3e eeuw noj)
Antakya, Turkije (1e of 2e eeuw noj)
9) De stroom van associaties en identificaties houdt bij deze voorbeelden nog lang niet op.. Ook voor het idee dat de Groene man typisch Keltisch is of juist Germaans ontbreekt elk wetenschappelijk bewijs.
Zie bv. William Anderson – Green man, John Matthews – Quest of the green man en Dr. Bob Curran – Walking with the Green Man
10) Harding, Mike – A little book of the green man 66
In het boek ‘The Green man unmasked’ van James Coulter uit 2006 wordt er een best plausibele verklaring geopperd voor het vele voorkomen van Groene mannen in – met name – Engelse kerken. Hij zou daar na Jezus en Maria de meest voorkomende afbeelding zijn. Omdat de Groene man in ieder geval in de middeleeuwen telkens in een christelijke context voorkomt stelt Coulter dat er ook een verklaring moet worden gezocht in de christelijke symboliek. Omdat de beeltenissen in kerken gebruikt werden als ‘the poor man’s bible’ oftewel om de ongeletterde te onderwijzen over de inhoud van het christendom, moet ook de Groene man wel een verwijzing zijn naar een Bijbels verhaal of personage. Coulter meent de oplossing van dit raadsel gevonden te hebben in ‘The legend of the Rood’. In dit Engelse gedicht uit de twaalfde eeuw staat een passage waarin Seth, de zoon van Adam, drie pitjes van de boom van kennis van goed en kwaad uit het Paradijs in de mond van zijn pas gestorven vader doet. Hieruit groeit een boom die uiteindelijk dienst zal doen als het hout voor het kruis waaraan Jezus Christus wordt gekruisigd. Toen Jezus dood ging zou hij – volgens het apocriefe verhaal – eerst de hel in zijn gegaan om daar alle zielen van de rechtvaardigen te bevrijden. Hieronder zaten alle aartsvaders inclusief Adam. Zo zou de boom die leidde tot de zondeval, ook weer hebben gezorgd voor de redding van de mens. Dit verhaal werd in de middeleeuwen vele malen nagespeeld in zogenaamde ‘mysteriespelen’ en heeft zich zo wijd kunnen verbreiden. Mysteriespelen zijn kleine toneelstukjes met bijbelscènes of apocriefe verhalen die vaak werden gespeeld in het voorportaal van de kerk. Het ontspruiten van het zaad in de mond van de dode Adam zou dan aanleiding hebben gegeven om gezichten te beeldhouwen waaruit groene bladeren komen. Adam stond voor de zondige mens die ondanks alles toch kans heeft op verlossing door de dood aan het kruis van Jezus.
Deze hypothese zegt in ieder geval niets over de laat-antieke Groene mannen. Het zegt ook niets over alle groene mannen als bladmaskers. Het zou echter wel iets kunnen verklaren over de groene man uit wiens mond bladeren komen. Opmerkelijk genoeg is deze variant pas aangetroffen in de middeleeuwen, dus in een christelijke context. Dit maakt de hypothese aantrekkelijk, maar om te zeggen dat dit de enige verklaring zou zijn van de bladspuwende Groene man gaat mij toch te ver..
Gewelfschildering Walburgiskerk (ca. vijftiende eeuw)
Gewelfschildering Lebuïnuskerk Deventer (1450-1525)
11) http://www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/nog-niet-droog-achter-de-oren
http://www.etymologiebank.nl/zoek
12) Basford Voorwoord
13) Zeker als je kijkt naar de overeenkomsten tussen het volksgeloof uit de in de negentiende eeuw opgeschreven sagen en de heksen en weerwolfprocessen in de vijftiende en zestiende eeuw.
Istanbul (zesde eeuw noj)
Istanbul (zesde eeuw noj)
Neumagen (tweede eeuw noj, Landesmuseum Trier)
Neumagen (tweede eeuw noj, Landesmuseum Trier)
Neumagen (tweede eeuw noj, Landesmuseum Trier)
Tempel van Jupiter (Split derde eeuw noj)
Hatra/ Al-Hadr (Midden tweede eeuw noj, Irak)
Hatra/ Al-Hadr (midden tweede eeuw noj, Irak)
Forum Romanum
Forum Romanum
Musei Vaticani (Laat-Romeinse tijd)
Groenemannenmasker Antalya (huidig Turkije) tweede eeuw n.o.j.
Groene man uit Bacchustempel Baalbek (Tweede eeuw noj Libanon)
Perigueux (tweede helft tweede eeuw noj, museé de Vesonne)
Romeinse sarcofaag gevonden bij Rome (130-150 noj New York)
geweldig, hier heb ik van genoten, dank je wel!
Heel interessant!
Kijk ook eens naar de groene mannen van Johan Kuipers.
Inderdaad interessant. De wilde man die aan een boom de groene man draagt, lijkt erg veel op Sint Christoffel die een grote boomtak meevoert en Christus op zijn schouders.
Moest ik ook meteen aan denken! Denk je dat er een verband is Abe?
Ik ben heel erg benieuwd naar de relatie tussen de groene man en Pan, de griekse god met bokkepoten?
Ja voor zover ik weet geen directe relatie. Maar er zijn wel veel groene mannen met hoorns te vinden en zoals te lezen in het tweede deel van mijn artikel een connectie met de wilde man die net zo ruig behaard is als Pan.
Dag Abe Groene Man
Bijna geen toeval, jij op de Kleine Noordijk in Wilp (GLD)
Met veel liefhebbers van de Groene Man
Cees de Gooyer(auteur van Groene Mannen in Deventer) was er ook.
Heb je hem nog gesproken?
Dat was zeker een mooi toeval! Ik heb Cees helaas niet meer gesproken. Wie weet komt dat nog een andere keer.. Ik heb zijn boek over de Groene mannen in Deventer in één adem uitgelezen 🙂
Hartelijk dank voor deze prachtige achtergrondinformatie!
Ik vond gister in de Convento de Cristo in Portugal een Groene Man uit de 15e eeuw. Door jouw verhaal beleef ik deze vondst nog veel mooier. In het beeldhouwwerk die in mijzelf? Ha! Leve de Geoene Man!
Ik kende the Green Man vooral uit Engeland. zijn aanwezigheid in Nederland is een prettige verrassing. Ziet u ook overeenkomsten met de Zanger Christiaan figuur?
Deze figuur zegt mij niets. Heeft u hier bijzonderheden over? Kijk hier voor Groene Mannen ornamenten in Nederland: http://www.abedeverteller.nl/groene-mannen-van-nederland/
Geweldig. Ik had me niet gerealiseerd dat het verhaal over de groene MAN ging. Ik ben vooral geïntrigeerd door de afbeeldingen (vooral gevelstenen). In mijn fantasie had ik hier vooral een beeld van wezens van het woud bij. Op zoek naar achtergrondinformatie in legendes etc. is het voor mij steeds een onzijdige figuur. Best jammer dat dat sprookje niet waar blijkt te zijn ;-).
Mooi om zo de achtergronden te lezen. Dank je voor dit delen.
Weer een mooi stuk Abe, geniet er van.
Een kennis van mij heeft in haar woning een stuc afbeelding van de groeneman aan het plafond. Jouw achtergrond informatie zorgt dat ik er anders naar kijk. Ik vond hem nogal grimmig. Maar dat is dus te verklaren door grimas, masker etc. Dank voor je informatie.
Wat vind ik dit een schitterend verslag van de zoektocht naar de groene man.Ik wil nog wat ervaringen delen.
1.Ik heb foto’s van een groene man sculptuur uit Slovenië. Gesneden in een boomstronk.
Het is een jack- in- the wood- achtige figuur.
2. Verhalen kennen natuurlijk verschillende lagen en aftakkingen. Ik vind het spannend dat je groene man noemt op de grens van akkerland en woud. Pan-achtig wezen, een beschermer van de wildere natuur, en de wezens die daar leven.Ik heb in Engeland gehoord dat verschillende figuren zo boos kijken omdat die grens telkens zonder overleg wordt overschreden.Met de gevolgen. 3. Bijzonder mooi vond ik dat filmpje uit Duitsland.De link die daar gelegd wordt tussen de wilde,vol groen geplakte jongeling en het Frohleichnamfeest, boeit me.Bastiaan Baan heeft een boek geschreven over christus als de heer der elementen.
dat geeft een uitbreiding van de opvatting van chr. als degene die de mensen verlost; hier wordt ook beschreven dat de ook aarde door de offerdaad wordt verlost, en daarom wordt de Chr.door de aardegeesten, de elementenwezens, ook als zodanig gezien.( Heer dien je hier niet op te vatten als overheerser ) Met voorbeelden. 4. als laatste punt vind ik ook het verhaal erg mooi waarin verwezen wordt naar de groene man als taalgeest. De planten, het groen komt uit zijn mond.(in het oerbegin was het woord..) Odin heeft ons de taal gebracht: omgekeerd hangend aan een boom heeft hij de runen voor ons uitgesneden. (zie de Edda). Fascinereend hoe jij beschrijft hoe die jongeman wordt geofferd. Dat is bijna congruent met het verhaal uit de Edda. Kortom, helemaal mooi. Dank je wel voor het uitzoekwerk, en de beschrijving. caty.
Dankjewel, graag gedaan. De link tussen Christus en de groene man vindt ik ook erg interessant, zal het boek van Baan eens opzoeken. Ik deel foto’s en wetenswaardigheden over de groene man op een fbgroep ‘De groene man in Nederland’ wellicht interessant? Groeten van Abe
Fantaisie Militaire, Alain Bashung, de hoes!
Dank voor het verhaal!
Ik heb het gezien onder het eendenkroos 🙂
In de mystieke Islam speelt deze ook een hele belangrijke rol, daar is hij bekend als al-Khidr “The Green Man” of “The Green One”:
http://khidr.org/
https://en.wikipedia.org/wiki/Khidr
https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/khidr-al