Het Sinterklaasfeest is te zien als een heidens midwinterfeest. (1) Het feest zit tjokvol heidense vruchtbaarheidssymboliek en rituelen. Als ik deze allemaal zou willen behandelen dan zou dat een boek vullen. Ik beperk mij daarom nu tot het gedoe rondom Zwarte Piet. Sint is een racist wordt gezegd, want hij houdt zijn pieten als negerslaven en daarmee wordt hij door velen gezien als een fout overblijfsel uit het koloniale tijdperk. Over dit vraagstuk denk ik een stuk genuanceerder. Om hier beter op in te gaan moeten we terug naar de oorsprong van Sint en Piet. Dit doe ik door bekende gegevens over de Piet op een symbolische manier te duiden. Er is weinig met zekerheid te zeggen over zijn herkomst, maar er is veel symbolisch aannemelijk te maken. Alles wat ik wel heb kunnen vinden van schriftelijke bronnen over de herkomst van Zwarte Piet wijzen naar een oudere figuur namelijk Zwarte Klaas! (Lees hierover dit artikel van mijn hand: Piet als bullebak en sint als Zwarte Klaas: de vroegste bronnen van Zwarte Piet en Sinterklaas) Maar nu verder over de symboliek van Zwarte Piet.
Spanje en de onderwereld
Sinterklaas en zwarte Piet bestaan en komen uit Spanje, zeggen ze… De kerstman en zijn elfjes bestaan ook en komen van de Noordpool, zeggen ze… Zoals zovele dingen rondom mythische personages is dit waar en niet waar. Letterlijk bekeken is het flauwekul, maar symbolisch bekeken klopt het wel degelijk. Zij komen namelijk uit de Andere wereld! Iets scherper gesteld, de Onderwereld. Het verhaal dat Sinterklaas uit Spanje komt is een late vervanging van het oudere verhaal. Mogelijk heeft dit te maken met de associatie van Spanje met de Moren, zwarte mensen. Deze Moren werden in het verleden weer soms verward met duivels of zwarte geesten. (2) Sinterklaas komt ook van over de grote, grote zee. De zee is altijd beschouwd als de scheidslijn tussen deze en de Andere wereld. Voorbij de horizon zou Atlantis liggen of Tir-nan-Og, het land van de doden en de elfen, of het land Spanje waar de Sint het grootste deel van het jaar verblijft.
Krampus; de zwarte Piet van Oostenrijk
Nu werd de onderwereld door het christendom veranderd in een hel. Een plaats van pijniging en diepe ellende. Wezens die hier vandaan kwamen moesten wel kwade demonen of duivels zijn. De heidenen keken hier heel anders tegenaan. Hel was voor hen de benaming van de onderwereldgodin en tevens de naam voor de onderwereld zelf! Voor hen was deze plaats een broedkamer voor de krachten van vruchtbaarheid die in de lente weer met volle pracht zich zouden laten tonen! Dit waren de natuurwezens of elfen en zeker geen kwade krachten. In de winter waren ze nog zo zwart als de zwarte aarde, waar ze in rustten. In de lente werden ze meer groen getint samen met de opkomende vegetatie. (3)
Zwarte Piet als duivel en natuurgeest
In de late middeleeuwen was de voorloper van Zwarte Piet – die toen waarschijnlijk nog niet zo werd genoemd – een duivel. Sinterklaas had deze door middel van zijn heiligheid getemd en tot dienaar gemaakt. (4) In de negentiende eeuw werd van zwarte Piet helaas een donkerhuidige knecht gemaakt. Vanuit de nog oudere – heidense – symboliek is hij onder andere te zien als de kracht van de vruchtbaarheid, die zich in de winter verborgen houdt in de zwarte aarde. Je kan het beleven als één kracht, één zwarte Piet, maar het kunnen er ook duizenden, miljoenen zijn onderverdeeld in elk zaadje, knopje en bolletje wat bevrucht wordt met levensenergie zodat het op het juiste moment kan uitbotten. Zwarte Piet strooit zijn levenskracht en zijn te ontkiemen zaadjes in het rond alsof het pepernoten uit een grote zak zijn! Sinterklaas is – in die optiek – de levenskunstenaar of tovenaar die, die krachten weet mee te brengen uit de Andere wereld naar onze wereld. Let wel, dit is geen beeldspraak of allegorie, maar een esoterische waarheid. Deze is niet door een wetenschap vast te pinnen, maar je kan het wel met je eigen innerlijke oog aanschouwen.
De kerstman en zijn elfen
In Amerika (en door de grote invloed van de Verenigde Staten in nog veel meer landen) kent men Sinterklaas beter als Santa Claus, oftewel de Kerstman. Zijn feest wordt een paar weken later gevierd. Toch gaat het – symbolisch bekeken – om één en dezelfde persoon. Hij komt echter niet uit Spanje, maar van de Noordpool. Het noorden werd al door de oude Germanen als de plaats gezien waar de onderwereld (of zijn ingang) gesitueerd was. (5) In de folklore wordt de kerstman geholpen door de elfen. Elfen zijn al van oudsher geïnterpreteerd als natuurwezens, dus het ligt voor de hand dat zij Santa Claus helpen bij het wakker maken van de in slaap gevallen krachten van vruchtbaarheid. De analogie helpt ons ook om te concluderen dat Zwarte Pieten dezelfde functie hebben als de elfen.
Het roet van de schoorsteen
Er is nog een reden waarom Zwarte Pieten zo zwart zijn. Namelijk vanwege het roet in de schoorsteen. Zij moeten zich telkens door een schoorsteen laten zakken en krijgen zo heel wat roet op hun gezicht en handen. Wat zou hier de symboliek van kunnen zijn?
Tussen deze en de andere wereld is er een verbinding. Heksen en tovenaars vliegen – volgens de oude sagen – door de schoorsteen naar buiten en Zwarte Pieten en Sinterklaas/ Santa Claus gaan via deze weg naar binnen. (6) Letterlijk bekeken is dit flauwekul, maar als de schoorsteen het gat is waardoor de geest uit het lichaam kan komen, is het symbolisch en energetisch zeer waar! Als Sint en Piet ons huis binnenkomen, komen zij eigenlijk in ons energetische lichaam. Dit kan ook verkeerd gaan als vreemde entiteiten ons lichaam binnendringen en energie van ons stelen. Maar Sint en Piet komen met goede bedoelingen. Wie zijn schoen heeft gezet – en er lekkers in heeft gedaan voor het paard – kan erop rekenen dat er de volgende morgen cadeautjes of zoetigheid in zijn schoen zal zitten. Dit zetten van de schoen is een zeer krachtig ritueel van verbintenis met de natuurwezens. De schoen kan je zien als een vruchtbaarheidssymbool en staat dan voor de baarmoeder en/of de vagina. Hierin wordt een offer geplaatst voor de natuurwezens. In dit geval het paard, maar elders is het voor de Pieten of de elfen. Dit gebaar wordt beloond met een gave van energie. Het is zonnekracht, kiemkracht, vuur- en daadkracht om de slapende energie die in je schoot ligt, weer tot leven te wekken! Dat doet de Sint en dat doet zijn knecht Zwarte Piet! Om dit te kunnen doen moet hij eerst wel door die nauwe – met roet gevulde – schoorsteenpijp kruipen.
Allerlei opgekropte emoties en frustraties kunnen voor een verstopte schoorsteen zorgen. De opening tussen deze en de andere wereld is dan zeer nauw. Hoe meer roet en verstoppingen de Zwarte Piet tegenkomt, hoe minder cadeautjes van energie hij door de schoorsteen in de schoen kan stoppen. Als aanmoediging kan hij zout en peper in de schoen doen. Zout om je aan te moedigen je zoute tranen vrijelijk te laten stromen en peper om wat “peper in je reet te stoppen” oftewel om wat meer tot actie te komen. Zo kan het roet in de schoorsteen vrij komen en zullen je daden vruchten afwerpen! Als de Pieterman of zijn baas wèl zonder problemen door de schoorsteen kan komen geeft hij pepernoten, speculaaspoppen of (chocolade)geldstukken. Dit zijn allerlei vormen van vruchtbaarheid, respectievelijk in de vorm van zaadjes, kindjes en zonnekracht. Vruchtbaarheid moet je hier breed zien. Niet alleen vruchtbaarheid in de vorm van nageslacht, maar ook in de vorm van nieuwe plannen, projecten, bouwwerken en geesteskindjes.
De pechvogel
Wie dit niet krijgt heeft pech. Dat woord is etymologisch verbonden met pek. Pek of pik(zwart) is een kleverig zwart goedje dat goed te associëren valt met roet. Beiden zorgen ervoor dat je energiekanaal niet goed doorstroomt. Er zitten teveel blokkades in de weg. Wie zich dan toch buiten de gemeenschap stelt en naar de Andere wereld wil vliegen, begaat gemakkelijk een misdaad. In deze wereld gaat het dan meestal om diefstal van goederen, in de andere wereld is het diefstal van energie. Wordt hij op deze misdaad betrapt, dan zal hij een symbolische straf krijgen. Hij wordt dan besmeurd met pek en veren. Zo wordt hij de pechvogel! Wie na het zakje met zout of het dreigen met de roe nog niet wou luisteren moest mee in de zak en mee naar Spanje! Dit kan wel eens een verwijzing zijn naar oude inwijdingsgebruiken waarin de dorpstovenaar c.q. sjamaan de oudere en dus stoutere (= dappere) jeugd meenam in een trance ervaring om zo hun overgang naar de volwassen wereld te markeren.
Conclusie
Sinterklaas in Duitsland met knecht Ruprecht
Sinterklaas vieren is een van de meest krachtige rituelen die we nog over hebben gehouden uit de heidense tijd. Het is een kinderspel geworden, maar als je de diepere lading en betekenis in je opneemt, dan wordt het een spel voor iedereen. Het helpt je om de overgang te maken van de duistere dagen van de Midwinter naar een periode van groeiend licht. Natuurlijk zijn er onfrisse lieden die van de zwarte Piet een persiflage maakten (soms inclusief dommig, gedrag en fout Surinaams accent) maar de oorsprong van het verkleden als zwarte Piet ligt bij het oproepen van een oeroude magie. De magie van het geloven in een wonder en het stimuleren van vruchtbaarheid in een duistere, sombere tijd. Iets wat we in deze donkere dagen goed kunnen gebruiken! (7)
Abe van der Veen 2012
Noten en literatuur
Zie ook mijn andere blogs over sint Nicolaas: http://www.abedeverteller.nl/de-vroegste-bronnen-van-zwarte-piet-en-zwarte-klaas/
http://www.abedeverteller.nl/van-zwartepieten-negerzoenen-en-moorkoppen/
http://www.abedeverteller.nl/sinterwodan/
http://www.abedeverteller.nl/van-duivelse-pieten-en-zwarte-klazen-de-monsterlijke-helpers-van-sint-nicolaas-3/
http://www.abedeverteller.nl/de-horrorsint-sinterklaas-als-boeman/
(1) Ko en Joke Lankester – Acht Jaarfeesten p. 51
Dit is een zienswijze dus elke keer wanneer ik schrijf; ‘het is zo’, mag je ook lezen; ‘je kan het zien als’, of ‘naar mijn mening is het zo. Dit wil niet zeggen dat er geen historisch feitenmateriaal is, maar dit is zo summier dat de conclusie die je er uit trekt uit de aard der zaken speculatief zal zijn. Wij weten niet hoe onze voorouders een midwinterfeest hebben ervaren en welke betekenis zij er exact aan hebben gehecht. De grootste kans is dat zij het gewoon deden, omdat je dat nou eenmaal zo doet. Ergens in de loop van eeuwen is deze winterse maskerade stilaan verchristelijkt, van zijn scherpe randjes ontdaan en vervolgens verkinderlijkt en geseculariseerd. Dit proces gaat langzaam, verschilt per regio en onttrekt zich grotendeels aan onze waarneming door gebrek aan bronnen. Dit geeft ruimte om te speculeren en dat doe ik dan ook. Dat een Zwarte Piet zoals wij hem nu kennen pas vanaf het begin van de negentiende eeuw in schrift en beeld te vinden is, wil niet zeggen dat hij toen uit het niets verschenen is!
(2) Janssen – Nicolaas, de duivel en de doden p. 161
De associatie van Spanje als substituut voor de onderwereld is een conclusie die ik trek uit de associatie van de Moren van Spanje met duivels of geesten. Een associatie die al voorkomt in de dialogen van Gregorius de Grote (zesde eeuw n.o.j.)
(3) Hel wordt uitgebreid omschreven in de Edda. http://en.wikipedia.org/wiki/Hel_(being)
De theorie dat Sinterklaas met vruchtbaarheid te maken heeft wordt door de huidige wetenschappers als achterhaald beschouwd. Toch was vruchtbaarheid voor alle op landbouw en veeteelt gebaseerde maatschappijen van levensbelang. Al sinds mensenheugenis spelen rituelen in op de wens van overvloed.
(4) Janssen – Nicolaas, de duivel en de doden p. 152
Voor meer info over duivelse Pieten, zie ook mijn artikelen: http://www.abedeverteller.nl/van-duivelse-pieten-en-zwarte-klazen-de-monsterlijke-helpers-van-sint-nicolaas-3/
http://www.abedeverteller.nl/de-horrorsint-sinterklaas-als-boeman/
Dit wordt voor het eerst expliciet vermeld in Brunswijk in 1400. In de Oostenrijkse en Duitse gebieden bestaat het gevolg van sint nog steeds uit een soortement duivels. Zij heten o.a. Krampus en Knecht Ruprecht.
(5) Edda – Sturluson (vert. Otten) p. 73
Beneden en noordwaarts ligt de ‘helweg’ staat er in de proza-Edda als Hermodr op reis gaat om zijn broer Baldr uit de onderwereld te halen.
(6) Janssen p. 45
Ook de Romeinse Lares, de huisgeesten wonen in of bij de haard. Dit beeld van de haard en de afvoer van de rook via de schoorsteen – of een eenvoudiger gat in het dak – is oeroud.
De Zwitserse Schmützli is een duidelijker voorbeeld van een helper van de Sint die Schmütz oftewel vuil op zijn gezicht heeft gesmeerd.
(7) Mijn persoonlijk favoriete Piet is en blijft pikzwart! Niet bruin dus en zonder kroeshaar of rode lippen. En nog het allerbelangrijkst: deze Piet draagt geen pagepakje! Juist door deze tragische toevoeging in de negentiende eeuw werd Piet van donkere geest/demon tot een olijke donkergetinte mens. Piet zou net zoals vroeger en zoals het nog steeds gebeurd in zuidelijker streken weer bont, huiden en hoorns moeten dragen!
8) Acht jaar na dit schrijven moet ik helaas erkennen dat het diepere aspect in de betekenis van Zwarte Piet allang niet meer wordt herkend en dat dit ook niet snel terug zal komen. Het feest in zijn huidige vorm is dusdanig geseculariseerd en geciviliseerd dat het niet meer uitmaakt of Piet zwart is of roetvegen heeft of anderszins. De kinderen zullen er niet minder van genieten en alle mensen met een Afrikaanse oorsprong of met een donkere huidtint zullen er dan naar alle waarschijnlijkheid meer van kunnen genieten. De volwassene met een bleke teint had al bijna de sint in de uitverkoop gezet en was dan overgelopen naar de kerstman, ware het niet dat met het Sinterklaasjournaal en de vele bioscoopfilms de Sint weer ‘hip’ was gemaakt. Die ‘normale’ volwassen Nederlander keek ook al niet om naar meifeesten, oogstfeesten en andere allang verdwenen gebruiken en die maalt zeker niet om de diepere, esoterische betekenis van het feest. Dus waarom die hakken in het zand? Het sinterklaasfeest blijft een prachtig feest wat velen dierbaar is, maar het zal niet verdwijnen. Sint verdwijnt niet als Piet roetvegen krijgt, het kinderfeest blijft bestaan, maar verandert weer een stukje en zo is dat alle vele malen eerder zo gegaan. Dit doen is niet impliciet toegeven dat je fout zat en al die tijd racist was, maar dat je erkent dat er elementen van racisme in het uiterlijk van Zwarte Piet zitten en dat je dus over je eigen schaduw heen kan stappen. Ik zou persoonlijk kunnen leven met een roetpiet. Dit zou een mooie handreiking zijn naar degenen die moeite hebben met het racistische element dat gaandeweg toch ook in Piet is geslopen. En toch snap ik dat dit verrekte moeilijk is voor velen. Dit komt omdat de Piet-discussie onlosmakelijk verbonden is geraakt aan een breder racismedebat.
Het toegeven aan verandering wordt namelijk lastiger gemaakt doordat het lijkt dat je toe moet geven aan een leugen. De oorsprong van Piet ligt een stuk complexer dan het negerslaaf verhaal en de liefhebber van Piet doet dit geenszins vanuit racistische motieven (al zitten er zeker racisten tussen). Door zwart op te geven lijkt het dat je leugens moet accepteren als alternatieve waarheden omdat de ‘tegenpartij’ heeft gewonnen en de winnaar heeft altijd gelijk! De blanke/witte is schuldig ad infinitum, want de erfzonde van slavernij en kolonisatie blijft eeuwig aan hem plakken. Toegeven zou betekenen dat je deze erfzonde accepteert en zo maak je je eeuwig schuldig! Deze polarisering is om triest en soms ook om woedend van te worden. Pas als je je aan laat spreken door al deze beschuldigingen wordt het doen van een kleine geste – roetveeg bv. – een enorm moeilijke stap. Juist als je dit koud van je af laat glijden, omdat het werkelijk niets met jou als persoon te maken heeft, kan je grootmoedig zijn. Dan wordt het aanpassen van het uiterlijk van Piet weer een bagatelle, een kleinigheid. Je kunt een voorkeur uitspreken, maar hé waar doen we eigenlijk moeilijk over?
Maar mag dit toegeven dan ook van twee kanten komen? Wie donker van tint is kan er ook voor kiezen om zich niet te laten beledigen of te laten kwetsen. Als er duidelijk geen intentie daartoe is, is dat vrij makkelijk. Als het gaat om een licht pesterijtje – hé daar loopt zwarte Piet! – dan is dat ook prima van je af te schudden. [ik doe hetzelfde als ik weer eens nageroepen wordt met ‘hé daar loopt Jezus’ vanwege mijn lange haar en baard] Er zijn meer en belangrijkere redenen om je zwart te schminken dan ‘blackface’ en daarom mag je moeite doen om die associatie van, zwart gezicht is denigrerend naar gekleurde mensen toe, kwijt te raken. Dat betekent dat negatieve gevoelens je niet meer aangedaan worden, je hebt het zelf in de hand. De ander eeuwig schuldig maken, betekent jezelf eeuwig slachtoffer maken en wie doe je daar in godesnaam een plezier mee? Hiermee ophouden is waarschijnlijk de belangrijkste handreiking naar het ‘andere kamp’. De veel gehoorde zinsnede ‘zwarte Piet is racisme’ is veel te kort door de bocht. Racisme zit niet in het wezen van de zwarte piet maar in de hoofden van mensen die bij dit symbool een negatief geladen mentaal plaatje maken.
Het lijkt mij dat iedere organisatie zelf mag bepalen welke vorm en kleur van Piet hij zal kiezen. Er is in deze tijd geen voor iedereen goede keuze te maken. Er is wel de mogelijkheid om persoonlijk ervoor te kiezen om je niet gek te laten maken, je niet op de kast te laten jagen, je niet te laten kwetsen of beledigen om elkaar als medemensen te zien in plaats van ‘hullie van het pro- dan wel contra- zwartepieten-kamp’. Dat betekent naar argumenten luisteren ook al zinnen ze je niet, daar inzichten over opdoen en je oude mening soms bijschaven, ook al doet dat even pijn, zodat je nader tot elkaar komt en dit kan en moet zelfs van twee kanten komen.
Wil je meer weten over Sinterklaas? Dan heb je hier wat lees- en kijktips:
sintenpietengilde.nl/
https://www.sinterklaasfan.nl/geschiedenis.html
Louis Janssen – Nicolaas, de duivel en de doden
Ko en Joke Lankester – De acht jaarfeesten
William Sansom – Christmas
Tonny van Renterghem – Het geheim van Sinterklaas en de kerstman
https://www.arnoldjanscheer.nl/ films over Sinterklaas en zwarte gestalten door heel Europa heen.
Wat een mooi verhaal, vol magie en wetenswaardigheden. Heel erg leuk.
Hoi Abe,
leuk stukje, maar ik vraag me af waar je vandaan hebt dat ‘burgers’ vroeger (wanneer?) dachten dat Spanje gelijk stond aan ‘ver weg’ en dat ze alleen maar wisten dat daar Moren woonden. Tegen de tijd dat de Moren Spanje innamen begin 8e eeuw, was Europa al goeddeels christelijk en werd Spanje niet gezien als het summum van ver weg of de onderwereld. Sint Nicolaas is in de 11e eeuw pas naar Bari verplaatst en dat was vanaf de 15e eeuw in Spaanse handen, en tegen die tijd werd Spanje, dat in 1492 weer helemaal is veroverd door de christenen zeker niet geassocieerd met de onderwereld. Dat Zwarte Pieten oorspronkelijk aardgeesten of demonen waren, zoals de Krampus, wil ik best geloven, maar niet dat die associatie met Spanje er toen al was.
De heersers van die tijd (de keizer, koning, en vooral de kerk) kenden Spanje. Maar de kerk en de heersers van die tijd hielden het “gewone volk” zo dom mogelijk. Vandaar dat de boer op zijn veld niet beter wist als dat Spanje nog steeds het einde van de wereld was. De Sint werd levendig gehouden via mondelinge overlevering onder het gewone volk. Dat is vandaag nog steeds zo. Denk even na over de oorlog die in het Oosten woedt. En de islamitische staat. Waar plantte de IS onlangs nog haar vlag. Juist ja, dat was bij haar olieraffinaderij. De Islam, de nicab, de boerka zijn maar dekmantels. De ware strijd gaat weer over olie. Dat was zo tijdens het conflict tussen Irak en Iran, dat was zo tijdens Dessert storm en dat was zo tijdens Golf oorlog 2. Dat is nu eveneens zo. Maar wij, het gewone volk word dat niet verteld. Wij worden dom gehouden. dat is iets van alle tijden.
Interessant Abe. Of het allemaal precies klopt wat je zegt weet ik niet. Een aantal van de dingen die je noemt staan nogal ter discussie, en ik ken in ieder geval één historicus die het falikant met je oneens zal zijn. Dat wil nog niet zeggen dat hij gelijk heeft. Ik ben zelf geen historicus, en ik heb zelf geen onderzoek gedaan naar die dingen, maar ik begrijp wel dat niemand het helemaal zeker weet.
Eén ding klopt volgens mij echt niet, en dat is dat iets noemt met Zwarte Piet in de late middeleeuwen. Voor zover ik weet zijn wel alle historici het er over eens dat Zwarte Piet voor de 19e eeuw niet voor komt. Maar goed, dat is een detail.
Het gaat om de zienswijze. Sinterklaas als sjamaan of als heidense godheid, Zwarte Piet als aardgeest, dat idee staat me wel aan. Het levert in ieder geval een nieuw perspectief op zaken.
Je stuk is leuk, maar historisch rammelt het behoorlijk. De associaties met aardgeesten, onderwereld en vruchtbaarheid zijn leuk en interessant, maar is 20e eeuws gespeculeer/gefilosofeer als ‘verklaring’ (of excuses?) voor zwarte piet en hoort thuis in het veld van mythes, verhalen en symbolische associaties en niet in de geschiedenis.
Met mythes, symbolen en verhalen is natuurlijk niets mis, maar het zegt dus niet zoveel over ‘de oorsprong’ of ‘betekenis’ van zwarte piet himself: het personage zoals bekend is in deze plaats (Nederland) en in de tijd dat hij hier functioneert als helper van de Sint, ong. 1850 tot en met nu. Zoals je zelf al aangeeft, is zwarte piet geïntroduceerd in de 19e eeuw in Nederland. Hij was daarvoor onbekend: Sinterklaas deelde in de lage landen zelf de roe uit tot aan ongeveer 1850.
Het mythologische en symbolische verhaal hierboven is dus geen verklaring voor de oorsprong en de betekenis van zwarte piet in Nederland, mits je kunt aantonen dat mensen in de 19e en 20e eeuw die symbolische en mythische waarde aan zwarte piet en sint gaven en geven. Tot dan bevat het dus ook geen argumenten voor de conclusie dat zwarte piet dus niet racistisch was of zou (kunnen) zijn.
Dank voor jullie gedegen kritiek. Zoals gezegd is dit stuk niet bedoeld als wetenschappelijke historische analyse, maar als persoonlijke uitleg van de symboliek rondom Zwarte Piet. Ik heb nav de reacties de noten iets uitgebreid. De duivelse herkomst van de Zwarte Piet is hoe dan ook een behoorlijke lans voor te breken. Ook de historicus Janssen doet dat in zijn ‘Nicolaas de duivel en de doden’. Voor een gedegen historische analyse is dit boek echt een aanrader!
Hier zou de Raad van Staten eens hun conclusie uit kunnen halen en gelijk de mensen die zeggen dat zwarte piet discriminatie is op hun feiten drukken dat dat niet zo is.
Us pake sei altiid Sinterklaas is een moderne versie van us God Odin
Krekt as Sint Maarten mei syn wite hynder .
-hij zou oorspronkelijk een schoorsteenveger zijn, en van het roet zwart zijn geworden;
-hij zou een Ethiopische zwarte slaaf Piter zijn die door de heilige Nicolaas op een slavenmarkt in Myra werd vrijgekocht [ Toch behoorlijk positief]
hij zou oorspronkelijk een demon zijn geweest die door de heilige gedwongen werd goede daden te verrichten [De varriant hierop is dat wodan ook een getemde demon had die de afbeeldingen in de schoorsteen moest gooien die de toekomstige echtgenoot voorstelde van de huwbare dochter].
-hij zou een voorchristelijke godheid zijn die zich moest onderwerpen aan de christelijke sint.
-hij zou de bedwongen satan zijn, plaatsvervanger van de overwonnen Wodan, of diens helper Nörvi, de zwarte vader des nachts, die ook een roe droeg (als vruchtbaarheidssymbool).
hij zou afstammen van de zwarte raven Huginn en Muninn, die Odin vergezelden.
hij zou afstammen van berserkers, die het lichaam zwart verfden en dierenhuiden droegen.
Ik zie weinige voormalige slaven en degene die in het verhaal voorkomen worden vrijgekocht.
Zelfs schoolmeester Schenkman maakte van Zwarte Piet geen slaaf maar een knecht . Dat is niet hetzelfde . Knecht is verwant aan het Engelse knight . Niks slaafs dus . Ik zie uit naar de documentaire Wild geraas , van Arnold Jan Scheer . Daarin wordt een hoop duidelijk gemaakt .
Dit is een hele leuke, interessante kijk op het ontstaan van zwarte piet. Het is jammer dat er zoveel verschillende soorten ‘oorsprongen’ zijn van Zwarte Piet waardoor er misverstanden ontstaan in ons land. Wil je nou nog meer weten over het ontstaan van Sinterklaas of Zwarte piet? Bezoek dan eens http://www.immaterieelerfgoed.nl want daar staan ook alle Nederlandse tradities met hun oorsprong beschreven.
Sinterklaas had aanvankelijk geen helper, maar in 1850 introduceerde Schenkman in zijn leesboekje Sint Nicolaas en zijn Knecht drie nieuwe zaken, die allemaal een vaste plaats hebben gekregen in de sinterklaasfolklore: een knecht voor Sinterklaas, de intocht en de stoomboot. Die knecht had in zijn boekje nog geen naam, hij was een gekleurde jongeman, gekleed als een page. In de loop der tijd heeft hij verschillende namen gehad; zo heette hij bijvoorbeeld Jan de knecht, Trappadoeli, Nicodemus, Assiepan, Sabbas, Hans Moef, Pikkie, Robbert, Krik-krak, Micheltje, Hansje van Vese (of Hansje van Kese), Jacques Jour (of Sjaak Sjoor).[15] In 1859 werd voor het eerst een artikel gedrukt waarin hij Pieter wordt genoemd,[noten 7][noten 8] en in 1895 was Zwarte Piet al in zwang geraakt.[noten 9] Het bleef niet bij één Zwarte Piet; in 1880 traden al twee knechten op.[noten 10] Na de Tweede Wereldoorlog organiseerden Canadese militairen in Nederland een sinterklaasviering met een massa Zwarte Pieten.[16] Sindsdien wordt Sinterklaas vergezeld door vele Pieten, tegenwoordig vaak met voor ieder een eigen taak, onder leiding van een Hoofd-Piet. Terwijl Sinterklaas altijd statig en gedistingeerd is, gedragen de Pieten zich als acrobaten en grappenmakers die vaak kwajongensstreken uithalen.
Gaandeweg rezen er echter, met name vanuit andere landen en uit naam van de VN, ook steeds meer bezwaren tegen het uiterlijk van Zwarte Piet, ingegeven door het associëren hiervan aan de slavernij. In 2013 laaide de discussie hierover zover op dat er een werkgroep in het leven werd geroepen die moest onderzoeken of de sinterklaastraditie racistische elementen bevatte.[17] Het sinterklaasfeest ging dat jaar echter gewoon door in zijn traditionele vorm. In datzelfde jaar werd het Nederlandse sinterklaasfeest ingediend bij het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed. Dit centrum moest het feest goedkeuren, zodat het geplaatst kon worden op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het sinterklaasfeest is al eerder op de Belgische nationale inventaris geplaatst.[18] In augustus 2014 kwam het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed met een eerste alternatief waarin enkele zaken waren aangepast. Zo zag Zwarte Piet er niet meer uit als een Moor, maar had hij zwarte vegen in zijn gezicht als van roet.[19] In België leeft deze discussie echter niet. (bron wikipedia)
Dus wat is nu de waarheid?
Dag Abe,
Nog eentje: Sinterklaas symboliseert odin. Hij had een lange speer een puntmuts en een lange baard. Later verkerstend in een mijter en een staf. Hij reed op Sleipnir een paard zo snel als de wind. Sleipnir kon de steilste wanden beklimmen. Hij werd verhezeld van twee (zwarte) raven genaamd Hugin en Munin. Deze raven luisterden de boel af of de mensen goed of slecht waren. Was je slecht dan werd je verbannen naar het leger der levende doden, was je goed dan ging je naar het walhalla. Odin hield een groot boek bij waarin stond of je goed of slecht was.
Groetjes,
Jack
P.S. een klein marginaal groepje verziek het hier voor ons allemaal. Van mij mogen ze direct mee in de zak, want de roe helpt helaas niet meer. 🙂
Sinterklaas is de moderne variant op Wodan (Odin). Hij was de leider van de wilde jacht. De wilde jacht bestond uit zielen van overledende en landgeesten die volgens de noordse traditie een zwarte of donkerblauwe huid hebben. Zwart was de kleur van de dood. Een naam die een wezen uit de andere wereld had was hollerpeter ( verhulde peter, donkere of duistere peter).Denk bij holler een vrouw holle wat donkere vrouw betekend. Zij leidde ook vaak de wilde jacht. De wilde jacht raasde rond jule (kersttijd) door de nacht. Mensen die slecht waren en zich niet verstopte werden meegenomen de andere wereld in. Mensen die goed waren werden beloond.Het christendom heeft veel oude gebruiken uit de oude traditie gelinkt met christelijke heiligen om zo de overgang van het ene naar het andere geloof te voorspoedigen. De Bisschop Nicolaas kwam volgens mij uit spanje en werkte in Turkye ( of andersom). Mythische christelijke verhalen zeggen dat hij kinderen heeft gered uit de slavernij. Als dank besloten die bij hem te blijven. Hij ging dood op 5 december en zijn sterfdag werd zijn feestdag. De gebruiken van Wodan en de wilde jacht zijn gelinkt naar sinterklaas en op 5 december gezet. De schoolmeester Schenkman kende de gebruiken dat Sinterklaas een helper (eigenlijk meerdere helpers) had en omdat in die tijd er wel slavernij was maakte hij van zwarte piet een moor, Denk aan gouden oorringen, kroeshaar, rode lippen en felgekleurde kleding. De leden van de wilde jacht waren volledig zwart of donkerblauw gekleed, zodat ze verhuld waren in duisternis en je ze hoorde maar bijna niet zag. Het kroeshaar van zwarte piet, de rode lippen, gouden oorringen en de kleding van zwarte piet is gebaseerd op de slavernij. Dat Zwarte piet zo heet,dat hij zwart is en de taken die hij doet voor de vruchtbaarheid van de aarde niet. Ik zou willen dat mensen mijn geloof en mijn traditie die niemand kwaad doet met rust lieten zodat het een leuk kinderfeest kan blijven. Door te protesteren verpest je het voor duizenden kinderen die dat niet verdiend hebben. De kleding van zwarte piet mag van mij gerust veranderen maar daar hoor je niemand over. Er bestaat helaas nog steeds slavernij maar dat staat los van het sinterklaasfeest, als sinterklaas zijn pieten zou behandelen als slaven dan was ik de eerste die zou protesteren maar dat doet hij niet. De zwarte pieten helpen hem. Als je tegen slavernij bent en dat wil veranderen pak dan de landen aan die nog actief aan slavernij doen.
Beste Abe,
Het element van ‘kinderspel’ als transitiemogelijkheid voor het kind om via deze ‘opvoedkundige’ traditie ‘zelfstandig’ zijn ‘magische/surrealistische’ wereld gaandeweg (rond 6/7e jaar) te verruilen voor een bewuster belevende realiteit spreekt me in jouw presentatie zeer aan. Analoog hieraan de mogelijkheid van het kind om Goed en Kwaad, symboliek en letterlijk/figuurlijk, innerlijk en uiterlijk, ik en gij te leren onderscheiden en als norm te verinnerlijken met daarbij de enorm verrijkende waarde van een altruistisch/medemenselijk gedrag!Vr.gr. Frans.
Geweldig! Ik wist dat we op jou konden rekenen! Goed gezegd Abe. Hoop je snel weer te zien op Castlefest!
Groetjes
Ik zie ook een gelijkenis met Sankt Martin uit Zuid-Duitsland. Weliswaar komt deze heilige bisschop al begin November, maar ook hier zingen mensen aan de deur en is de gelijkenis met Sinterklaas met betrekking tot zijn uiterlijk en zwarte pieten enorm. Ook hij rijdt op een schimmel en heeft zwarte helpers met de roe in de hand. Het christendom heeft deze zwarte helpers gebruikt om de mensen toendertijd angst in te jagen, ze kwamen uit de hel om met de roe te bestraffen, als je niet goed was. Kinderen in de zak stoppen, ontvoeren. Maar dat is lang geleden (middeleeuwen). Het laat wel zien, dat zwarte piet volgens mij wel al langer bestaat.
Eindelijk heeft de zwarte piet een positief image gekregen en dan wordt het diskriminatie genoemd. Toen hij vroeger boos was (roe, zak stoppen) mocht hij wel zwart zijn. Nu hij zo goed en lief voor de kinderen is, moet hij plotseling wit worden. Dat is de omgekeerde wereld van diskriminatie.
In zin vijf van het verhaal van Abe ontbreekt een “t” na “houd”.
Is gecorrigeerd
Fijn om te lezen, een gedeelte wist ik wel, of vul ik ook zo in. Binnenkort de schoorsteenveger maar weer bellen en zelf pepernotenbakken! De raven luisteren mij ook af, ik verwacht goeds in mijn schoen. Nogmaals ik ben blij dat ik je site heb ontdekt en zal hier nog regelmatig komen. Je eens in levende lijve meemaken is nog beter, maar voor alles is een tijd.
Hai Abe,
ik heb geen idee of wat ik nu ga schrijven al is beschreven door jou, in elk geval niet hierboven, maar je hebt veel meer geschreven dan alleen dit over Sinterklaas en Zwarte Piet en het gebeuren eromheen.
Tijdens mijn Yoga en Sjamanisme week twee maanden terug klonk erg vaak per dag een kerkklok vanuit het nabijgelegen dorpje, alle anderen hoorden steeds: Ave Maria. En ik hoorde altijd: Zie ginds komt de stoomboot (uit Spanje weer aan).
Eenmaal thuis heb ik nog meer boeken aangeschaft, onder andere over het Sjamanisme en wat zag ik daar op pagina 79? Een lied, met de vertaling: De grote stoomboot van de wind komt eraan. Hij komt van het uiteinde van de kosmos. Zo komt hij. Vele soorten mystieke genezers brengt hij ons, en feeën en dokters uit wonderbaarlijke ruimtesteden. Hij brengt ons sterke genezers.
(Bron: De Sjamaan van Piers Vitebsky).
Natuurlijk weet ik niet of anderen ook dit verband zien of voelen met de stoomboot van Sinterklaas. Maar het heeft wel te maken met de verbinding met de andere wereld.
Lieve groet,
Anne
Voor mij komt de Sint net als Wodan voor hem uit de ‘Andere’ wereld of geestenwereld. Hij reist op zijn paard of schip (sjamanistisch voertuig, astraal lichaam) door de lucht over de Melkweg als kosmische oceaan naar onze kontreien. Zeker een interessante verbinding dat sjamanistische lied. Groetjes terug
Beste Abe,
wat ik zou willen weten is waarom zwartepieten er uit moeten zien als een karikatuur van een zwarte slaaf uit de achttiende eeuw (zie het door jezelf toegevoegde plaatje) terwijl zij een belichaming zijn van een mengsel van onderwereldfiguren, Krampus, demonen, duivel(s), natuurwezens, elfen, heksen, tovenaars en zwarte raven.
Ik zou zeggen: laten we ze dan als een van de bovenstaande onderwereld- of natuurwezens of als raven of als allemaal; dit temeer, daar er veel Nederlanders zijn, die met hun huidige uiterlijk een probleem hebben.
Je verhaal is leuk bedacht, maar geeft geen oplossing voor het op dit moment levende probleem. Erger nog, je versterkt het kamp dat alles zo wil laten ondanks dat er mensen zijn, die lijden onder ons zwartepiet uiterlijk. Ik zou zeggen: pas je verhaal aan en breng begrip voor hen op
Beste Abe,
Het zou prachtig zijn mochten we eens de oude geest van zwarte piet boven halen.
Want nu blijven ze zwarte piet afschilderen als racistisch terwijl het verhaal veel dieper gaat.
Bedankt voor je verhaal.
Ik wil alles weten over onze helden zwarte piet, krampus en Sinterklaas.