Beltane: erotiek en eenwording tijdens het Meifeest

Abe de Verteller — Thu, 30 Apr 2015 14:25:00 +0000

Op de avond van 30 april en op 1 mei vieren we het meifeest. Dit feest werd Beltane genoemd bij de Kelten en was voor hen het begin van de zomer. In onze streken stond het feest ook bekend als Walpurgisnacht, maar meestal heette het gewoon Meifeest. Het feest is beroemd en berucht om zijn erotische symboliek en seksuele losbandigheid. Beltane betekent ‘schitterend of helder vuur’. (1) Waarschijnlijk slaat deze naam op de vuren die op de meiavond ontstoken werden. Het was ook de tijd waarin de wintervuren in de haard werden gedoofd en het ‘tein eigin’ het zuiverende ‘noodvuur’ werd gemaakt door met een houten staf in een houten kom te wrijven. Alleen dit ritueel is al te zien als geladen met seksuele symboliek. Door de mannelijke staf in de vrouwelijke kom te steken en te wrijven wordt een zuiverend vuur geboren! (2) Aan de hand van enkele Keltische verhalen en meigebruiken wil ik de betekenis van de Beltane als feest van het Heilig Huwelijk bekijken.

Heilig Huwelijk

Beltane is te zien als het feest van het Heilig Huwelijk of anders als het feest van de bevruchting in de natuur. De Godin is op haar mooist in een tooi van bloesem en bloemen. De God is groen en gehoornd. Dit huwelijk vindt plaats in de natuur rondom ons, het vindt plaats tussen de God en de Godin, tussen man en vrouw, maar ook is het een innerlijk huwelijk van de mannelijke en vrouwelijke energieën binnen in je. Dit is het feest van het werkelijke kosmische orgasme, dat alleen bereikt wordt in volledige bandeloosheid of in volledige eenwording. Het is de vermenging van de rode stroom van de Godin, met de witte stroom van de god. Op zijn meest plastisch is dit (menstruatie)bloed en sperma. Maar het is ook de neergaande en opgaande, de ingaande en uitgaande energiestroom. Als deze stromen in harmonie zijn met elkaar ontstaat eenwording en daarmee vruchtbaarheid en creativiteit. (3)

De dans rond de meipaal

Dit proces wordt uitgebeeld in het ritueel van de uitverkiezing van de meikoning en meikoningin en vervolgens in het opzetten van een meipaal met een meikrans of hoepel, die weer versierd is met rode en witte linten. Soms worden slangen in de bast van de meipaal gekerfd. De met slangen en linten versierde paal is te zien als de kosmische boom die hemel en aarde verbindt en als de energetische stroom in je eigen lijf die hetzelfde kan doen. Ook is het een symbool voor de fallische mannelijkheid. De krans bovenin staat dan voor het vrouwelijk geslacht. Door het vlechten van de rode en witte linten tijdens de lintendans worden de opgaande en neergaande energieën harmonisch met elkaar verbonden tot er een sierlijk vlechtwerk ontstaat.
Soms word er geen lintendans, maar een spiraaldans rondom de meipaal gedaan. (4) De spiraal leidt symbolisch gesproken naar de onderwereld. Daar in het donkerste hart van jezelf kan je de lentebruid vinden en bevrijden. Ook moet soms de meikoning zich bewijzen door in de paal te klimmen. Zo bereikt hij het vrouwelijke symbool: de krans met meidoornbloesem. Hij heeft symbolisch de meikoningin bevrijd uit de Andere wereld en kan haar mee terug nemen naar de aarde.

Dat dit proces vaak fout gaat is te lezen in een verhaal uit de Welshe Mabinogion, Lludd en Llevelys. Daarin vechten op de meiavond een witte en een rode draak met elkaar. Zij schreeuwen zo hard dat vervolgens ieder in het land – ook het vee en het gewas – zijn vruchtbaarheid verliest. In een ander middeleeuws verhaal laten deze draken de toren van Vortigern, de koning van de Britten, telkens neerstorten. (5) Als er geen harmonie, maar juist frictie is tussen de twee energiestromen dan kan de energetische toren slechts opgebouwd worden tot op het punt waarin de controle wordt verloren. De toren zal vervolgens op een dramatische wijze ineenstorten. Het kosmische orgasme en het innerlijk huwelijk worden dan niet bereikt.

De schone schijn van Maia

Dat dit proces vaak mislukt, is ook te halen uit de naam van de maand mei. Deze is ontleend aan de Grieks-Romeinse godin Maia. Deze godin is de aanvoerster van de Plejaden en de moeder van Hermes. Haar Indiase tegenhanger Maya kennen we als de godin van de illusie van de uiterlijke verschijningsvormen. De maand mei is het toppunt van schoonheid van de uiterlijke wereld. Elke keer als de man slechts gaat voor dit uiterlijke plaatje, in plaats van voor de werkelijke inhoud, zal zijn meikoningin een fatale vrouw blijken te zijn. Hij zal de volkomen éénwording niet bereiken en juist energie verliezen. Evenzo is dit het geval met de vrouw en haar fatale man.

Maya wordt gezien als godin van de magie, moeder van de Boeddha en schepster van de wereld van de zintuigen. (6) Daarmee is ‘maya’ ook een term voor schone schijn met de materie als haar meest verleidelijke vorm. De held moet haar echter niet om haar schoonheid trouwen, maar om wie ze werkelijk, ten diepste is. Hermes, de zoon van Maia, bezit het wapen waarmee die eenwording te bereiken is: de caduceus. Dit is een staf waar rondom twee slangen zich slingeren. De twee slangen kronkelen liefdevol – alsof ze dansen of vrijen – om elkaar heen. In het verhaal van Lludd en Llevelys gebeurt er iets vergelijkbaars: de twee draken (in feite slangen met vleugels) vallen in het centrum van Brittannië in een vat met mede om daar in slaap te vallen. Wie in zijn centrum weet te blijven tijdens de sacrale dans- en vrijpartij van mannelijke en vrouwelijke energieën, zal uiteindelijk uit zijn fysieke lichaam kunnen treden en waarlijk vrij zijn. Hij zal in de geest gaan en samen kunnen smelten met zijn innerlijke geliefde.

Trouwen met de lentebruid

In het eveneens uit de Mabinogion afkomstige verhaal van Culhwch en Olwen wordt de held spontaan verliefd op de maagd Olwen. Ook hij dreigt met een schreeuw het hele land onvruchtbaar te maken als koning Arthur hem niet helpt om zijn bruid te vinden. Deze lijkt onbereikbaar te zijn. Slechts door – maar liefst – 39 schijnbaar onmogelijke taken uit te voeren kan hij haar winnen uit de handen van haar vader de reus Meidoorn (Ysbaddaden Penkawr). De meidoorn is hier de doornige heg die een barrière vormt tussen deze en de Andere wereld waar de bruid te vinden is. Maar wie de reus kan scheren en knippen, kan zo ook de grens voorbijkomen. (7) Je zou deze reusachtige doornenhaag kunnen zien als de wereld van materie in gedachten die ondoordringbaar lijkt, maar voor de ware liefde en doelgerichtheid als sneeuw voor de zon wegsmelt. Zo is het winnen van de meikoningin ook een overwinning op de winter, waardoor de lente(bruid) tevoorschijn kan komen.

In het Schotse sprookje ‘the battle of the birds‘ is er ook een koningszoon verliefd op de dochter van een reuzin. Ook hij krijgt onmogelijke taken opgelegd die hij toch klaart met behulp van de reuzin. Uiteindelijk moet hij een boom zonder zijtakken in klimmen (vergelijk de meipaal) om de reus eieren te geven die daar in een nest zitten. Dit lukt alleen door de dochter zelf te offeren. Door haar te doden, kan hij een trap maken van haar beenderen en de top van de boom bereiken. Weer beneden aangekomen verzamelt hij de beenderen en de dochter van de reus komt weer tot leven. Natuurlijk trouwt hij uiteindelijk met haar. (8) Je zou kunnen zeggen dat hij haar uiterlijke schijn doorziet en daarmee doodt en zo, door telkens verder door te dringen in haar wezen, hoger de boom in kan klimmen om de eieren van vruchtbaarheid en scheppingsdrang te kunnen bereiken.

De strijd om de meikoningin

In één episode uit het lange verhaal van Culhwch wordt verteld van een epische strijd tussen Gwythyr ap Greidawl en Gwyn ap Nudd om de hand van Creiddylad. Zij moeten elke eerste meidag strijden om haar hand tot het einde der tijden. Gwyn is de heerser van Annwn, de Welshe onderwereld. Hij is daarmee een geschikte vertegenwoordiger van de winter. Gwythyr heeft als bijnaam ‘de schroeier’ en is daarom te zien als een koning van de zomer en de bovenwereld. (9) Winter en zomer strijden zo een eeuwigdurende strijd om de hand van de lentebruid. Een strijd die plaats zal vinden op 1 mei; het begin van de zomer voor de Kelten. Maar geen van beide kan definitief winnen. Bij de wenteling van de jaarhelften zullen ze noodgedwongen de godin moeten overdragen aan de nieuwe koning, koning zomer, of koning winter of anders de koning van het afgaande en de koning van het opgaande jaar.

Ook in het ridderverhaal ‘Lancelot of de ridder van de kar’ uit de twaalfde eeuw van Chrétien de Troyes komt hetzelfde thema naar voren. Guinevere (In het Welsh Gwenhwyfar, de witte juffer), de vrouw van koning Arthur, gaat eropuit om te ‘meien’, oftewel ze gaat het bos in om bloeiende takken te plukken voor het meifeest. Daar wordt ze ontvoerd door de koning van het ‘Zomerland’ Melwas (of Meleagant). Dit zomerland is waarschijnlijk een eufemisme voor de Andere wereld. Lancelot is hier te zien als de meikoning. Hij achtervolgt hen en gaat over een vlijmscherpe zwaardbrug om in de Andere wereld terecht te komen. Daar vecht hij met Melwas en overwint hem. Hij bevrijdt Guinevere en die avond vrijen zij met elkaar. (10) Omdat zij natuurlijk al getrouwd is met Arthur, komt hier een serieus dilemma van deze tijd naar boven: de koning wil zijn lentebruid niet kwijt, wil eeuwig koning blijven en draagt zijn vrouw niet over aan Lancelot die toch haar liefde heeft gewonnen. Doordat de cyclus van het leven en de seizoenen niet wordt gerespecteerd door koning Arthur, moet zijn koninkrijk wel in verval komen.

De beproevingen van het meifeest

Dat de ideale bruid – de bruid die de verloren eenheid van man en vrouw terug kan brengen – moeilijk te winnen is en dat je daar – door beproeving en inwijding – waardig voor gemaakt moet worden, zien we ook terug in enkele meifeestgebruiken. De jonge mannen gaan in de meinacht het dorp uit en het bos in op zoek naar bloeiende meitakken en brengen deze naar het venster van hun geliefde in het dorp. De meipaal wordt in het midden van het dorp gezet en bekroond met een tak of krans van de bloeiende meidoorn. De jonge mannen van de gemeenschap moeten in een hardloop- of paardrijdwedstrijd uitmaken wie de nieuwe meikoning is en vervolgens proberen in de meipaal te klimmen om de meikrans te bemachtigen (soms is de paal ingesmeerd met zeep). Als hij de krans bereikt heeft hij zijn koningschap daarmee bewezen. Degene die dit lukt, wordt de meikoning en trouwt symbolisch met de meikoningin. (11) De jongelingen moeten deze beproevingen doorstaan om hun geliefde waard te zijn. Met het halen van de schat – de bloeiende tak – uit de andere wereld, kunnen ze hun geliefde als het ware wakker kussen uit de sluimer van hun betovering.

Tijdens de heidense Beltane zullen de meikoning en de meikoningin het ritueel van het heilig huwelijk uitgevoerd hebben. Zij vreeën niet met elkaar als zomaar een jonge man en vrouw, maar als koning en koningin van de mei, als de God en de Godin. Dit ritueel van eenwording bracht vruchtbaarheid aan de gemeenschap. Ze brachten een beetje hemel op aarde, maar ook aarde in de hemel, ze zorgden voor verbinding! De mannen en vrouwen van de gemeenschap kenden niet de ultieme concentratie van de focus bij de daad, het volgen van de energieën en het blijven in je centrum. Hun eenwording – als ze in een zwoele meinacht zich met hun uitverkoren minnaar van het meivuur verwijderden – was niet heilig, maar wel tomeloos, ongegeneerd en grenzeloos. Zo vierden zij met de Beltane de vreugde van het leven en de bevruchting in de natuur. Een nieuwe overvloedige oogst werd zo gewaarborgd. (12)

Abe van der Veen

1) http://en.wikipedia.org/wiki/Beltane
2) Frazer – The golden bough 618
3) Het Heilig Huwelijk wordt ook goed weergegeven in de leer van het Indiase tantrisme
4) Lankester – De acht jaarfeesten 140- 141
5) Mabinogion en de Historia Britonum van Nennius
Hier de complete tekst van het verhaal: http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/lludd.html
6) Walker – Encyclopedia of myths and secrets 626
http://en.wikipedia.org/wiki/Maya_%28illusion%29
7) Mabinogion Hier de complete tekst: http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/culhwch.html
8) http://www.sacred-texts.com/neu/celt/cft/cft27.htm
9) Caitlin Matthews – Mabon and the guardians of celtic Britain p. 114
https://lornasmithers.wordpress.com/2015/04/12/gwyn-gwythyr-and-creiddylad-a-story-from-the-old-north/
10) De ontvoerder heet Melwas in de negende-eeuwse eerste versie van het verhaal in ‘het leven van Sint Gildas’. Zijn land heet daar ‘the summer country’. Het verhaal werd populair met ‘Lancelot, the knight of the cart’ van Chrétien de Troyes (twaalfde eeuw). Daar heet hij Meleagant en het land heet Gorre.
http://en.wikipedia.org/wiki/Lancelot,_the_Knight_of_the_Cart
http://en.wikipedia.org/wiki/Maleagant
11) Frazer – The golden bough 119-135
Lankester – De acht jaarfeesten
Voor de viering van het meifeest in Nederland: http://www.jefdejager.nl/meifeest.php
12) De bewijzen voor seksuele bandeloosheid tijdens de Beltane zijn eigenlijk best dun. De altijd opnieuw aangehaalde quote is die van Stubbes uit ‘The Anatomy of abuses’ (1583): ‘I have heard it credibly reported (viva voce)…that of forty, three-score, or a hundred maids going to the wood over night, there have scarcely the third part of them returned home again undefiled.’
Frazer noemt nog een gebruik dat voorkwam van Duitsland tot in de Oekraïne om in koppeltjes over de pas geploegde en ingezaaide aarde van het akkerland te rollen. (Golden Bough 137) Ook dit is erotisch te interpreteren. Maar veel meer ‘losbandigheid’ kom ik niet tegen.

The post Beltane: erotiek en eenwording tijdens het Meifeest first appeared on Abe de Verteller.

beltane - Abe de Verteller

Beltane: erotiek en eenwording tijdens het Meifeest