eros - Abe de Verteller

Van Platonische tot Erotische liefde

Abe de Verteller — Sat, 13 Jun 2015 15:43:22 +0000

Waarom voelen wij ons toch zo aangetrokken tot het andere geslacht? Of soms tot hetzelfde geslacht? De grote filosoof Plato wist het en vertelde de volgende mythe: ooit was er een mensenras met vier handen en vier voeten, twee hoofden en twee geslachtsdelen. Soms was het wezen dubbel man, soms dubbel vrouw en dan had je nog degenen die man en vrouw in één waren, de Hermafrodieten. Deze vroege mensensoort was meer rond dan langwerpig en als ze zich voortbewogen was dat door radslagen te maken. Ze planten zich voort door hun geslachtsdeel in de grond te stoppen. Dit ras werd te arrogant en kwam in opstand tegen de Goden. De opstand werd neergeslagen en zij werden gruwelijk gestraft. Zeus kliefde ze namelijk in tweeën, hij sneed ze doormidden alsof het fruit was en Apollo trok de huid samen en knoopte dit bij elkaar ter hoogte van de navel. (1)

Sindsdien zoekt de ene helft van de mens naar zijn wederhelft en als hij die meent gevonden te hebben omhelst hij deze en probeert zo terug te keren naar zijn oorspronkelijke éénheid. Als dit inderdaad zijn verloren helft is zal hij een gevoel van vervulling en compleet zijn ervaren. Liefde is hier het verlangen om te versmelten en één te worden met onze geliefde, degen die onze wederhelft is. Dit is vaak man en vrouw, maar kan – getuige de mythe – ook man en man of vrouw en vrouw zijn. In het verhaal van Plato vinden we het geloof terug in een zielenpartner, een liefdesrelatie die voorbij het tijdelijke fysieke leven gaat. De god Eros (de Romeinen noemen hem Amor of Cupido) is hierin zeer belangrijk, want hij helpt ons degene te vinden die (letterlijk) het beste bij ons past en daarmee vinden we ons geluk.

Platonische liefde

Toch geeft Plato zelf de voorkeur aan de Platonische liefde. Eros is voor hem slechts een halfgod want hij bemiddelt tussen de goddelijke ideale vorm (zoals schoonheid, wijsheid, liefde) en de mens. Zolang de mens deze ideale vorm zoekt in een mooie vrouw of man is Eros de god van de erotische liefde. Zodra hij beseft dat ideale vormen niet afhangen van een mooi lichaam kan de mens zich richten op andere mensen met een mooie ziel. Nog een stadium verder zal hij beseffen dat de ideale vorm los van de mens bestaat en slechts streven naar eenwording met deze vorm an sich. Dan heeft die mens de status van filosoof bereikt. Hij is een adept van de Platonische liefde geworden! Ook hierin bemiddelt Eros als god van het verlangen naar goddelijke eenwording. (2)

Eros

Volgens Orfische bronnen is Eros tweeslachtig. Volgens anderen is hij de zoon van Hermes en Aphrodite. (3) Eros als hermafrodiet is te zien als de (seksuele) eenwording zelf. Hij is de pijl door het hart! Hij wordt afgebeeld als een mooie, nogal androgyne jongeling die met zijn liefdespijl vele harten doorboort. (4) De essenhouten pijl van Eros staat voor de mannelijke energie. In zijn meest materiële uitingsvorm is dit de fallus. Het hart staat hier tegenover als het vrouwelijke en staat symbool voor de vulva. De vulva zou in opgewonden staat op het hart lijken en ook de billen hebben een hartvorm..

Het hart staat echter tegelijkertijd ook symbool voor de ziel en het centrum. Een van de oudste talismans was de gevleugelde fallus. Hiertegenover staat het gevleugelde hart. Doordat Eros de harten met zijn liefdespijl doorboort ontstaat aantrekkingskracht die ertoe zal leiden dat het mannelijke zich met het vrouwelijke verenigt. De vleugels laten zien dat deze eenwording de ziel doet opstijgen tot hogere sferen. (5) In het moment van grootste extase is de penis verdwenen en het gat gedicht, de man is geen man meer en de vrouw geen vrouw, ze zijn weer mens. Dit is het aards paradijs waar de tegenstellingen van het aardse zijn ontstegen. Daar is geen schaamte, er is alleen pure verrukking! De twee wederhelften uit de mythe van Plato zijn weer in elkaar opgegaan.

Het werkwoord liefde

Toch gebeurt het maar al te vaak dat je denkt dat je de ware Jacob(a) tegengekomen bent en het valt tegen. De chemie ontstaat niet of het vuur van de passie dooft snel en het paradijs blijkt slechts zeer tijdelijk. Een van de redenen hiervoor ligt in onze kijk op liefde. We noemen het houden van, waarbij we elkaar vasthouden in plaats van loslaten. Wij zien de liefde als een zelfstandig naamwoord en denken dat door elkander te bezitten de liefde niet weg kan gaan. Liefde is echter een werkwoord: het is lieven, beminnen, de liefde bedrijven! Het is een proces, een stroom die van en naar elkanders hart gaat. Voor mij is liefde het proces van smelten van het materiële, waar de hardheid verdwijnt door liefdevolle aanraking. Alles kan weer stromen, waardoor de energie voorbij de grenzen en barrières kan komen en zo de ene ziel met de andere kan verbinden.

Toch is ook dit oppassen geblazen. De liefde komt voort uit je centrum, daar zit je hart en deze wordt vaak gelijkgesteld aan de ziel. Als je teveel neigt naar de ander, door deze te verheerlijken en mooier, groter te maken dan ze is, dan raak je uit je centrum. Als je zo uit evenwicht bent gebracht, dan is de focus verloren en je verliest jezelf in de ander. Zowel bij een te grote bezitsdrang als bij een te grote overgave aan de geliefde zal de liefdesstroom uit balans raken. De liefde zal niet leiden tot éénwording en geluk, maar langzaam aan wegkwijnen.

Psyche

De enige perfecte partner voor Eros, de liefde, blijkt Psyche, de ziel te zijn. Alleen in de versmelting van harten, van zielen in het exacte centrum is perfecte liefde mogelijk. In het door Apuleius geschreven sprookje van Eros en Psyche bemint Eros Psyche in de nacht. Als zij hem te zien krijgt is hij verplicht haar te verlaten. Het dagbewustzijn leidt ertoe dat er objectivering optreedt en dat het object van de liefde bezeten moet worden. Hierdoor vlucht de liefde weg, want deze kan je niet vasthouden of bezitten!

Volgens de oude Egyptenaren werd je ziel in de vorm van een hart gewogen op een weegschaal met op de andere schaal een veer. Woog het hart meer dan de veer, dan kon ze niet opstijgen naar de hemel. Het hart en daarmee de liefde moet onzelfzuchtig, onthecht zijn, alleen dan stijgt de ziel op als een gevleugelde hermafrodiet. Anders bedrijf je de zonde van de ‘cupidity’, dit is niet wellust wat je van een Cupido zou verwachten maar hebzucht. Je geliefde heb je nooit, je deelt alleen met haar het wonder van de liefde.

Abe van der Veen

Noten en literatuur:

1) Dit samengeknoopte bij de navel is nog steeds goed te zien.
Dit verhaal komt uit de rede van Aristophanes in het Symposium van Plato classics.mit.edu/Plato/symposium.html
2) Ook deze redenering – gegeven door de priesteres Diotima – is te vinden in het Symposium van Plato. classics.mit.edu/Plato/symposium.html
3) www.theoi.com/Ouranios/Eros.html
In de klassieke versie is Eros de zoon van Ares en Aphrodite.
4) Zijn afbeelding als mollige, gevleugelde baby is van latere datum.
5) Zie voor de vorm van het hart ook: http://www.abedeverteller.nl/de-geheime-symboliek-van-het-hart/
Zo is het ook te zien in het alchemistisch huwelijk. Hier ontstaat uit de vereniging van man en vrouw een ware versmelting. De gevleugelde Hermafrodiet ontstaat en via deze ‘chymische hochzeit’ kan het hemelse bereikt worden.

Zie ook: Griekse mythen – Robert Graves
Classical mythology – Mark Morford
The encyclopedia of myths and secrets – Barbara Walker
Het verhaal van V – Catherine Blackledge
Phallos – Eugene Monnick

The post Van Platonische tot Erotische liefde first appeared on Abe de Verteller.

De geheime symboliek van het hart

Abe de Verteller — Sat, 02 Feb 2013 17:33:32 +0000

Met Valentijn worden vele hartvormige dozen chocola, rode rozen en roze gekleurde kaarten overdekt met hartjes uit naam van de liefde aan beminden gegeven. Het hart zal bonzen, kloppen, smelten of breken en dat allemaal uit naam van de heilige Valentijn. Het hart – eventueel doorboord door een pijl – is op 14 februari alomtegenwoordig.

Maar er is iets vreemds aan de hand met het hart en zijn symboliek. Het hartje lijkt namelijk nauwelijks op een werkelijk menselijk hart! Sommige dierlijke harten komen iets meer in de buurt, maar er is slechts één locatie van het menselijk lichaam die duidelijk overeenstemt met de vorm van het hart: de billen. Niet zomaar billen, maar de ronde billen van een vrouw, als je ze bekijkt als zij op haar buik ligt.

Volgens sommige wetenschappers zou ook de omtrek van de vagina in opgewonden toestand een hartvorm hebben en ook de onderkant van de eikel zou die vorm hebben. Zo krijgt het samensmelten van harten wel een heel pregnante betekenis!

Het hartsymbool wordt doorboord door de pijl van de Griekse god Eros (voor de Romeinen Amor of Cupido). Zo beelden we het af als we verliefd op iemand zijn, of onze liefde voor iemand willen kerven in een boom. Hierin is duidelijk de symboliek van de coïtus te herkennen, de fallische pijl doorboort het vulvaire ‘hart’. Eros toont zich hier als de god van de erotische aantrekkingskracht.

Zo lijkt het er op dat ons symbool voor liefde, een meer erotisch begin had. Hierbij moeten we niet vergeten dat seksualiteit in de Oudheid ook sacraal kon zijn, gewijd aan god en godin. Dan zijn deze billen een heilige ingang. (1)

Aphrodite met de mooie billen

Om dit te begrijpen moeten we een anekdote vertellen over de moeder van Eros; de liefdesgodin Aphrodite. Van haar wordt gezegd dat er een tempel heeft bestaan die gewijd was aan haar billen! Dit was de tempel van Aphrodite Kallipygos (oftewel met de mooie billen). Het zou de enige tempel zijn, die ooit gewijd is aan een lichaamsdeel. Dat laatste is maar zeer de vraag. (2)

Als je een tempel of kerk ziet als de schematische weergave van het lichaam van Moeder Aarde kan je net zo goed postuleren dat er een heleboel tempels gewijd zijn aan een lichaamsdeel, of beter gezegd een heel lichaam! De ingang is dan te vergelijken met de vrouwelijke genitaliën! (3)

Het beeld van Aphrodite Kallipygos, oorspronkelijk derde eeuw v.o.j.

Venusheuvel en moederkerk

De plaats die gewijd was aan de grote godin, zeker in haar liefdes- en vruchtbaarheidsaspect noemde men in de middeleeuwen venusheuvel of ‘mons veneris’. Dit is niet toevallig ook de naam van de schaamheuvel van de vrouw. Aphrodite Kallipygos, was meer regel dan uitzondering. De grot in deze berg leidde naar een tuin der lusten, een aards paradijs. Natuurlijk leidden al deze lusten voor de christelijke middeleeuwer uiteindelijk naar de hel. Maar Hel is een andere naam voor die onderwereld van Moeder Aarde. (4)

(De middeleeuwse Venus met haar vele aanbidders. Let op de significant geplaatste stralen en ook op de yoni-vorm waarin zij staat)

Later heeft men het over ‘de heilige moederkerk’. Het is maar een kleine gedachtensprong om in de vorm van de kerk de baarmoeder van de Grote godin te herkennen. Aanwijzingen hiervoor zijn – naast het idee van een moederkerk – de vele malen dat er boven kerkdeuren in met name Ierland een afbeelding te vinden is van een vrouw die trots haar vagina ten toon spreidt. Zij houdt deze zelfs wijd open met haar beide handen! Dit ornament heet de ‘sheela-na-gig’. In het onderstaande voorbeeld vinden wij de associatie met het hart terug.

Het hart en Moeder Aarde

Het woord hart is verwant aan Hertha of Ertha. Dat is de naam die Germaanse stammen aan Moeder Aarde gaven. De Romeinse geschiedschrijver Tacitus noemt het zo: ‘Niets bijzonders gebeurt er bij deze stammen (van Noord Duitsland) behalve dat zij zich verenigen in de aanbidding van Hertha (Ertha) oftewel Moeder Aarde’. (5)

Het symbool van het hart stond voor de ingang naar het binnenste van Moeder Aarde. Dat kon een grot zijn in een sacrale heuvel, een poort van een tempel, maar ook de vagina zo die te zien is tussen de billen en benen van een vrouw. (6)

Het hart is ook etymologisch verwant aan de centrale vuurplaats; de haard. Beide staan symbool voor het vrouwelijke centrum. Beide zijn het middelpunt, de focus waar alle aandacht zich op richt, maar ook van waaruit alles ontstaat. In dit geval gaat het niet om de billen, maar om het bonzend hart als het centrum dat diep binnenin je zit. (7)

De dans van het kloppende hart

Het is bijzonder interessant om te zien hoe het bonzen en kloppen van het hart, te verbinden is met die van de lager gelegen regionen. Dit bonzen van het hart is te zien als het ritme van de scheppingsdans. In de Indiase Upanishaden wordt gezegd dat de ziel in het hart danst als een klein mensje en daardoor horen wij het bonzen van ons hart, alsof het een trommel is. Tegelijkertijd is de ziel één met de dansende Shiva die danst in het hart van het universum. De hartslag is het ideale ritme voor dans, poëzie en seks, oftewel voor creatie. Het hart is voor de Indiërs het centrum van het universum. De yogi’s noemen het ‘Chidambaram’; de grot van het hart. Door diep in zichzelf te keren kan de yogi de hartslag van het Absolute horen. Binnenin dit hart danst de ziel. Hierin danste ook hun god Shiva en maakte met zijn bewegingen de voor ons zichtbare kosmos. Ook de Griekse godin Eurynome maakte al dansend de kosmos. De dans van de duistere Indische godin Kali dreigde de wereld juist te vernietigen. (8)

De dansende Shiva

Karnen van het maanbloed

Je kunt zeggen dat de mens dit scheppende dansen nadeed in zijn sacrale dans. Voor de oude Egyptenaren was dit letterlijk zo. Daar bestond het geloof dat het menstruatiebloed uit het hart naar beneden stroomde en daar het kind vormde, zowel het lichaam als de ziel. Deze theorie stamt nog uit de tijd dat men zich nog niet bewust was van de rol die de man in de voortplanting speelde. Elke vrouw vormde het kind in haar baarmoeder door daar het magische maanbloed te karnen. Dit deed ze door ritmische heupbewegingen te maken, waardoor het menstruatiebloed tot een foetus kon stollen. Dit ‘maanbloed’ kwam rechtstreeks uit het hart. Oude benamingen voor het kind als mijn hartenbloed en bloedjes van kinderen en ‘het kind onder het hart dragen’ voor zwangerschap duiden mogelijk op dit geloof. (9)

De weging van het hart op de schaal van Maat

Bij de Egyptenaren heet het hart ‘ib’ en is een van de belangrijkste van vijf (of zeven) zielen die de mens heeft (naast de Sheut, Ren, Ba en Ka). Het woord ‘ib’ betekent niet alleen hart, maar ook dansen en wordt dan afgebeeld door een dansend figuurtje. Het is de zetel van het gevoel, maar ook van het verstand en nog vele andere eigenschappen. In de Egyptische mythologie legt deze ‘ib’ hart-ziel na zijn dood een reis af in de onderwereld waar hij uiteindelijk wordt gewogen op een weegschaal.

In de ene schaal ligt de veer van de godin Maat, in de andere een hart als symbool van de ziel. Maat (Godin van waarheid en orde; de juiste maat der dingen) en Anubis staan ernaast en controleren het gewicht van de hart-ziel. Als het net zo licht is als de veer dan kan het door naar de volgende wereld. Zo niet dan wordt het hart onmiddellijk door een monster verorbert. Dit monster heet Ammit; ‘zij die harten verorbert’ of ‘de verzwelger’. Zij wordt afgebeeld als een krokodil met een leeuwenlijf en het achterste van een nijlpaard. Mogelijk is zij te zien als de godin in haar donkere gedaante. In de piramideafbeeldingen lijkt dit hart niet op ons hartsymbool. Het zou echter wel lijken op een schapenhart. (10)

Egyptische hart-amuletten. Eén van de amuletten draagt een afbeelding van de scarabee als teken van wedergeboorte

Het hart van lust èn liefde

Zo is het hart het symbool van de ingang van het sacrale lichaam van Moeder Aarde. Wie dit binnengaat betreedt een magische, heilige plek. Dansen en vrijen is hier allesbehalve plat vermaak, het is een gewijde liefdesdaad. Het is de daad van het nader brengen van de grens naar het centrum en de drempel naar het midden. Iets dat alleen kan met open harten vervuld van liefde.

De gevederde pijl doorboort het hart. De onderwereld wordt betreden. De dans van het kloppende hart kan beginnen. Met de ronde bewegingen van de heupen van de vrouw en de ritmische stotende bewegingen van de man. Uiteindelijk smelten het mannenhart en het vrouwenhart in het hart-ziel-centrum samen. Een kleine dood vindt plaats, een ziel wordt gewogen, het hart tegenover een veer. Even houdt de hele kosmos haar adem in, tot het oordeel wordt geveld: Het hart wordt verzwolgen, een nieuwe cyclus kan beginnen, de ziel kan opnieuw geboren worden. Een derde hart begint onhoorbaar, doch voelbaar te kloppen onder het hart van zijn moeder. (11)

Abe van der Veen

1) ‘Op zijn hondjes’ was altijd het meest bedreven standje voordat – vanuit een mannelijk superioriteitsdenken – de missionarispositie gepropageerd werd.
Morris, Desmond – Allemaal mensen p. 205
Blackledge, C. – Het verhaal van V p. 80
www.godlikeproductions.com/forum1/message982266/pg1

2) De Griekse godin van de liefde is, heet bij de Romeinen Venus.
Morris p. 200

3) Blackledge p.79
Walker, B. – Dictionary of symbols and sacred objects p.99
In een verhaal van Athenaeus wordt verteld van twee arme zusjes die ruzie hadden wiens billen de mooiste waren. Een toevallige voorbijganger mocht beslissen. Naderhand kon deze rijke man die mooie billen maar niet uit zijn hoofd krijgen. Hij en zijn broer trouwden elk één van de zussen. Uit dankbaarheid voor dat feit richtten zij een tempel op voor de godin met de mooie billen; Aphrodite Kallipyge of Kallipygos. en.wikipedia.org/wiki/Venus_Callipyge
Ook de tempel in Delphi – die voordat zij van Apollo werd, een tempel van Gaia was – is zo’n lichaam van Moeder Aarde complex. Een duidelijke aanwijzing daarvoor is de ‘navelsteen’ die bij de ingang ligt. Deze ‘omphalos’ (dit betekent navel of kleine fallus) is veeleer een clitoris.

(De omphalos van Delphi)

4) Later werd dit gedemoniseerd en de ingang naar het land van Venus werd ‘des duvels cutte’ (vreemd genoeg wordt dit ook gebruikt als een scheldnaam voor een hunebed in de zestiende eeuw) oftewel de kut of kont van de duivel. Het is waarschijnlijker dat het hier om de moeder of grootmoeder van de duivel gaat. Deze duivelskont als ingang naar de hel vinden we soms afgebeeld in schilderijen van het Laatste Oordeel. De middeleeuwse minnezanger Tannhäuser belandde in de berg of heuvel van vrouw Venus. Ook rondzwervende gesjeesde studenten (vaganten) beweerden dat ze in de Venusberg geweest waren.
Hel, komt van Hel, Hella, Holda of ook wel vrouw Holle, de onderwereldgodin van de oude Germanen.

5) Tacitus – De Germania http://www.pitt.edu/~dash/ertha.html

6) Logghe, K. – Tussen hamer en staf p.113 Een ander belangrijk Moeder Aarde symbool is de vorm van het hoefijzer.
Het hart-teken is ontelbare malen te vinden als ornament op smeedwerk en houtsnijwerk op deuren, hekken en geveltekens. Mogelijk begon dit gebruik toen men nog weet had van de oorspronkelijke betekenis.

7) http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/hart

8) Walker – Dictionary of symbols and sacred objects p. 174, 317
Walker – Encyclopedia of myths and secrets p. 376
en.wikipedia.org/wiki/Nataraja
Ook de duistere godin Kali is een danseres, maar deze dans is juist een extase van vernietiging en slachting. Pas als Shiva – haar echtgenoot – tussen de slachtoffers gaat liggen en zij haar voet op zijn borst zet komt zij eindelijk tot rust. en.wikipedia.org/wiki/Kali

9) Dit stuk is wat speculatiever, ik heb de bronnen van Walker namelijk niet kunnen vinden. Maar het is toch te interessant om weg te laten.
Walker – Encyclopedia p. 375
Walker – Dictionary p. 175, 275
Ook de maan heeft in het oer-geloof een rol bij de vorming van de foetus. Zielen zouden op de maan wonen en van daar uit indalen in het lichaam. Het tonen van de billen is ‘mooning’; de maan laten zien. Wie haar maan laat zien, geeft daarmee aan dat ze een kindje wil maken! Later werd dit ‘mooning’ een obsceen gebaar.
In een negende-eeuwse kloostercodex uit Mainz komt het hoofdstuk voor ‘Over dat ze geloven dat vrouwen de maan kunnen belezen, zodat ze mensen het hart uit kunnen nemen.’ We kennen helaas alleen de titel van dit hoofdstuk.

10) Budge – Egyptian Language p.44
www.egyptianmyths.net/heart.htm http://en.wikipedia.org/wiki/User:The_Land/Weighing_of_the_heart

11) Door middel van de beoefening van de tantra worden de beide harten samen gebracht. Het opent het hart van de man en de vagina of billen met de hartvorm van de vrouw. Zodat beiden al dansende en vrijende nader tot elkaar kunnen komen op het ritme van de hartslag, tot ze samen smelten. Het hartchakra is het vierde en middelste chakra en heeft een groene kleur.

Andere interessante links:

www.aquiziam.com/twenty_symbols.html
www.reshafim.org.il/ad/egypt/religion/body_and_soul.htm
en.wikipedia.org/wiki/Heart_(symbol)
www.heartsymbol.com/english/index.html

The post De geheime symboliek van het hart first appeared on Abe de Verteller.