Vanaf 29 september is het sterk af te raden om nog bramen te plukken en op te eten! Waarom niet? Omdat er vanaf die dag de duivel in zit, of in ieder geval zijn sappen. Om dit te begrijpen moeten we terug naar het begin der tijden. Naar de allereerste oorlog die uitgevochten werd in de hemel zelf..
Deze epische strijd tussen goed en kwaad, tussen God en Lucifer werd natuurlijk beslist ten goede. Lucifer en de andere opstandige engelen verloren de strijd. Hij kon het vooral niet bolwerken tegen de strijdvaardige aartsengel Michaël. Deze gooide hem samen met zijn kameraden de hemel uit. (1) Ook de engelen die niet konden kiezen tussen god en Lucifer werden de hemel uitgegooid. Zij vielen op aarde en werden daar het elfenvolk. De opstandige engelen vielen net zolang door tot ze de hel bereikten.
Gustave Doré – De val van Lucifer
Echter in een sage uit Engeland valt de duivel op aarde. Tot zijn grote pech belandt hij precies in een braamstruik! Al vloekend en tierend staat hij op – sinds die tijd loopt de duivel behoorlijk mank – en neemt wraak op de braamstruik op een hem kenmerkende manier. Hij plast over de braamstruik heen. Of in de decentere versies spuugt hij erop. Daarna viel of vloog hij verder naar de hel. Sinds die tijd was de braamstruik vervloekt. Lucifer herinnert zich zijn val na al die jaren nog al te goed en komt eind september altijd even langs op aarde om opnieuw wraak te nemen door te plassen of te spugen op de vermaledijde vrucht. Vandaar dat er altijd gewaarschuwd wordt om na de datum van de triomf van Michaël en de val van Lucifer geen verse bramen meer te eten. De braam is daarna bezeten door de duivel of in ieder geval niet meer te pruimen! (2)
Waarom zou dit drama nu juist op 29 september hebben plaatsgevonden? Dit heeft te maken met de symboliek van licht en donker. Er zijn verschillende momenten om de overgang van de zomer naar de herfst te vieren, maar 23 september is de meest logische, als het punt waar dag en nacht, licht en donker in een etmaal even lang zijn. Daarna wint het duister van het licht. Dit punt van de herfstequinox werd binnen de Christelijke folklore als een voor de hand liggend moment gezien waarop de oorlog in de hemel plaats moest hebben gevonden. Hier echter wint het licht het van het donker voor altijd. Best wel curieus als je beseft dat het een niet zonder het andere kan bestaan en dat we de herfst nodig hebben om tot een nieuw lente te kunnen komen..
De datum van de ingang van het taboe op het eten van bramen verschilde van plaats tot plaats. Soms zou het al beginnen op 15 september en soms pas vanaf 11 oktober. Meestal wordt het taboe op bramen echter geplaatst op 29 september. Dit is de feestdag van Sint Michael. Het is een vreemde heilige want hij is een aartsengel en is nooit een mens geweest. 29 september is dus ook niet zijn sterfdatum, maar de datum van zijn grootste heldendaad! Omdat hij de duivel had verslagen werd hij zo belangrijk gevonden dat ook hij een plaatsje op de heiligenkalender kreeg.
Abe van der Veen
Pieter Brueghel – de val van de opstandige engelen (in het midden Michaël met zijn zwaard)
1 De wonden die hij daarbij opdeed, verzorgde Michaël met heelkruid. De duivel sneed nog in het blad, maar de geneeskracht werd er alleen maar sterker van. I. Marina – De magie van planten p. 107
2 L. Gordon – Green magic p. 50 en R. Graves – The white goddess p. 183
In de tweede helft van september is de kans inderdaad groter dat de braam geïnfecteerd raakt met ‘botrytis cinerea’. Aangetaste vruchten kunnen giftige stoffen bevatten en smaken dan vies.
3 Volgens de Mohammedanen zou er bij zijn verbanning uit de hemel knoflook ontsprongen zijn uit zijn linkervoet en uien uit zijn rechtervoet. Dit zou ik persoonlijk juist als een zeer goede eigenschap zien! L. Gordon – Green magic p. 50
Mijn ongelovige Engelse buurman zag nog een andere relatie tussen de duivel en de braamstruiken. Zijn oordeel over pogingen om te voorkomen dat de tuin erdoor overwoekerd werd: ‘Nasty plants. They attack you.’
Dat laatste zit wat in. Hier in de buurt tiert de bramenstruik welig.
Langs de akkers wordt de braam in deze tijd steeds weggehaald door de boeren en veehouders. Hij komt steeds terug wat in onze tuin ook hetgeval was. Een
ongemakkelijk en hardnekkig heerschap. Een mogelijke connectie met de duivel, eigenlijk Pan de god van de (wilde) natuur?