In onze gepornoficeerde samenleving is het waarschijnlijk moeilijk om zich nog voor te stellen dat een penis in erectie ook een niet-erotische betekenis kan hebben. Dat hij beschermend, betoverend en zelfs goddelijk kan zijn. Toch is dat – naast zijn connotatie met vruchtbaarheid en erotiek – precies hoe die in het oude Rome werd gezien.
De fallus werd er ontelbare malen afgebeeld en hij werd als een god vereerd. Nu komt dit in meerdere culturen voor, maar toch steekt de Romeinse cultuur er met kop en schouders boven uit. Alleen al in Pompeï werden zestien fallische plaques op huizen gevonden en nog veel meer fallische amuletten, tintinnabulums en andere voorwerpen in de grond aangetroffen. (1) In mijn onderzoek kwam ik er achter dat er een opvallende connectie bestaat tussen de fallus en het ‘boze oog’. In de apotropaeïsche (magisch afwerende) kracht van de fallus ligt waarschijnlijk de crux van zijn sterke aanwezigheid bij de Romeinen.
Fallische goden: Fascinus, Liber en Mutunus Tutunus
Een van de namen voor het mannelijke orgaan in erectie bij de Romeinen was fascinum of fascinus. Fascinus is volgens Plinius ook een Romeinse godheid die met name generaals en kinderen beschermde en door de Vestaalse maagden werd aanbeden. Zijn beeld was in de vorm van een fallus en werd bewaard in hun tempel op het Forum Romanum. Hij resideerde op een symbolische wijze in het haardvuur van Vesta. Deze Fascinum populi Romani (fallus van het Romeinse volk) werd door de priesteres onder het rijtuig van een generaal geplaatst tijdens zijn triomftocht door de straten van Rome om hem te beschermen tegen jaloerse blikken die het ‘boze oog’ op hem konden werpen. (2)
Mutinus Titunus (of Mutunus Tutunus) is mogelijk dezelfde godheid. Hij werd in Rome aanbeden tot de eerste eeuw voor Christus. Beide delen van het woord betekenen penis en hij werd waarschijnlijk aanbeden in de vorm van een fallus. Titunus verwijst echter ook naar een soort vogel.
Volgens de christelijke apologeet Arnobius werden jonge maagden vlak voor hun huwelijk naar zijn tempel gebracht om daar ‘Mutunus’ te berijden. Zij moesten gaan zitten op dit ithyphallische beeld ter voorbereiding van het liefdesspel in de huwelijksnacht. (3) (Augustinus noemt deze god Priapus.) Ook werden er tijdens de Romeinse huwelijksceremonie obscene liedjes gezongen die bedoeld waren om het boze oog te weren. Dit heette ‘fescennini’ en komt waarschijnlijk van fascinum.
Tintinnabulum met Mercurius eerste eeuw n.o.j. Pompeï
Een derde Romeinse fallische godheid is Liber (of Liber Pater). Hij verpersoonlijkte de mannelijke vruchtbaarheid en vooral die van al het zaad. Zijn naam zou ‘bevrijding van het zaad’ betekenen. In zijn tempels werd hij oorspronkelijk verbeeld in de vorm van een fallus. Volgens de kerkvader Augustinus werd tijdens de Liberalia (17 maart) deze fallus op een kleine kar geplaatst en in processie naar de heiligdommen bij de kruispunten gebracht. Vervolgens werd er door een matrone op het marktplein een krans of kroon op het beeld geplaatst. Dit ritueel zou zorgen voor vruchtbaarheid, de groei van het zaad en bescherming bieden tegen ‘fascinatus’ oftewel kwade betovering van mens en veld. Dit feest was ook het moment waarin jongens hun ‘bulla’ met beschermende – meestal fallische – amuletten aflegden als teken van volwassenheid. (4)
Priapus: God en vogelverschrikker tegelijk
Priapus-Mercurius eerste eeuw n.o.j. Pompeï
De belangrijkste en bekendste fallische godheid bij de Romeinen is natuurlijk Priapus. Hij wordt meestal afgebeeld als een kleine bebaarde man met een gigantische fallus in erectie. In de mythen wordt hij slechts een paar keer genoemd: hij wou de nimf Lotis aanranden, maar zij werd net op tijd in een lotus veranderd. Ook wou hij Hestia aanranden, maar zij werd wakker door het balken van een ezel en kon zich bijtijds uit de voeten maken. Om de ezel te straffen knuppelde Priapus het arme beest dood met zijn gargantueske fallus. Ezels werden vervolgens te zijner ere geofferd. (Volgens Pseudo-Hyginus zou dit juist zo zijn omdat de God een wedstrijdje met de ezel had gewonnen wie de grootste zou hebben.)
Priapus was een beschermgod van tuinen, begraafplaatsen en reizigers. Zijn fallus zou het ‘boze oog’ afwenden en geluk brengen. Verder bracht de god natuurlijk vruchtbaarheid en potentie. Horatius zegt in zijn satires het volgende over hem: ‘Eens was ik een stobbe vijgenhout. Een timmerman die een stoel of een god wilde maken, maakte mij tot Priapus. Ik ben een heilige schrikgod voor vogels en dieven, mijn sterke rechterhand en de flinke stomp tussen mijn dijen verschrikt de dieven.’ (5)
Priapus eerste eeuw n.o.j. Pompeï
De Priapus op een muurschildering bij de entree van het huis van de Vetti in Pompeï is te zien als geluksbrenger, net als een hoefijzer of een klavertje vier. We zien hoe hij zijn fallus met een weegschaal afweegt tegen een zak gevuld met munten. Daaronder zien we vruchten in schalen. Je kan deduceren dat hoe zwaarder zijn erecte fallus is, hoe groter de oogst of rijkdom van het huis zal zijn. Zijn houten beeld stond in tuinen, bij deurportalen en op viersprongen. Zijn lid werd felrood geverfd en de voorbijganger streelde zijn penis even bij het voorbijgaan voor geluk. Aan zijn beelden werden vaak spreuken opgehangen. Hierin werd gedreigd dat Priapus degene zou verkrachten die de grens van het erf overschreed. In de gedichtenverzameling ‘Carmina Priapeia’ (eerste eeuw n.o.j.) vindt je er een aantal. Ik geef dit voorbeeld: ‘Ik waarschuw je jongen, je zal genaaid worden; meisje, je zal geneukt worden; een derde straf wacht de bebaarde dief. Als een vrouw van me steelt of een man of een jongen, laat de eerste me haar kut geven, de tweede zijn hoofd en de derde zijn billen. Mijn pik zal dwars door het midden van de jongens en de meisjes gaan, maar met bebaarde mannen richt ik op de bovenkant.’
Het heeft ervan dat de afwerende werking van de overdreven grote penis van Priapus zowel in het schrikwekkende als het lachwekkende kan liggen. (6)
De fascinum: amulet tegen het boze oog
Fascinus eerste eeuw n.o.j. Pompeï
Je kan Fascinus of de goddelijke fallus zien als het prototype van de vele amuletten in de vorm van een fallus die er in Rome gedragen werden tegen kwade betovering en dan vooral die van ‘het boze oog’. Al deze amuletten werden ook ‘fascinus’ of ‘fascinum’ genoemd. Zij brachten geluk en gaven de goddelijke bescherming van Fascinus. Vooral jongens zouden deze bescherming extra hard nodig hebben. Zij droegen deze fascinum los of in een zakje – deze heet een ‘bulla’ – om hun hals. Deze amuletten konden echter ook bij de haard, de smidse en in de tuin worden geplaatst voor hetzelfde doel. (7)
Tintinnabulum eerste eeuw n.o.j. Barcelona
Fallische haan met Grieks onderschrift ‘redder van de wereld’
Er zijn vele varianten op de standaard fascinum amuletten. Deze variëren van grappig, tot shockerend en bizar. Er zijn bijvoorbeeld vele exemplaren gevonden in de vorm van een gevleugelde fallus. In een aantal gevallen is er sprake van een drievoudige fallus: Het mannetje of dier heeft een fallushoofd, fallusstaart èn een fallus op de gebruikelijke plek. Op deze wijze geeft het amulet een drievoudige bescherming.
Ook komen er amuletten voor waarin de fallus bereden wordt door een vrouw. In één versie bekroont zij de fallus met een krans, net zoals de matrone dat doet bij de Liberalia.
Het is mogelijk dat de gevleugelde fallus en de fallus bereden door een vrouw beiden staan voor de coïtus. Zij verbeelden dan het verheven, bijna vliegende gevoel van de coïtus. Ook het omkransen kan staan voor de coïtus, waarbij de krans dan staat voor de vagina.
De fallus werd door de Romeinen ook wel vogel of mus genoemd. Ook nu wordt soms ‘vogelen’ gebruikt als verhullende term voor seks. (8)
Een aantal beeldjes tonen een mensfiguur met de kop van een haan en een fallus in erectie. De meest bijzondere is een buste van een haan met een fallische neus en de inscriptie ‘De redder van de wereld’. De haan – denk ook aan de Engelse benaming ‘cock’ – heeft altijd een fallische connotatie gehad, maar waarom hij de redder of Messias van de wereld zou zijn is niet duidelijk.
Het wind-klokkenspel of tintinnabulum
Een ander opmerkelijk fallisch object is het wind-klokkenspel. Dit heet een ‘tintinabulum’ waarbij ‘tintin’ ook verwijst naar de testikels. (ook het Nederlandse ‘klokkenspel’ verwijst naar het scrotum). Het geluid van de klokjes zou de boze geesten weg houden. Ze werden veel opgehangen in tuinen en portieken. Het is hierbij duidelijk dat het windklokkenspel zowel praktisch hielp bij het verjagen van inbrekers door middel van het lawaai als apotropaeïsch door zijn fallische vorm. Verder zijn er ook vele olielampen gevonden in de vorm van een fallus. Ook hier zal het gevaar van het duister en de nacht reden zijn geweest voor de fallische vorm die aldus bescherming kon bieden. (9)
Handgebaren tegen het boze oog
De vuist maakt het ‘vijg’ teken
Bij de armere Romeinen die zich geen amuletten konden veroorloven beschermde men zich tegen het boze oog door het maken van handgebaren. De populairste waren de ‘mano cornuta’ en het ‘teken van de vijg’. De eerste is het vooruitsteken van de pink en de wijsvinger waardoor er de vorm van een hoorn ontstaat. Bij de tweede maak je een vuist en steek je de duim tussen de wijs- en middelvinger. Dit wordt gezien als de penis tussen de schaamlippen van de vrouw en is daarmee een teken van de coïtus. Er werden ook beeldjes gedragen van handen die dit gebaar maken en vaak werden deze gecombineerd met een fallus. Vooral soldaten droegen vaak zo’n hanger met aan de ene kant de fallus en aan de andere kant het teken van de vijg. In al deze gevallen gaat het om een ‘apotropaeïsch’ gebaar of teken. (10)
Reliëf Leptis Magna (Libië)
De effectiviteit van de fascinum tegen het boze oog wordt nog plastischer afgebeeld in een aantal Romeinse reliëfs uit Leptis Magna (Libië) en uit Pescinum. Hier zien we o.a. een ejaculerende fallus die zijn zaad precies in een oog sproeit. De schorpioen boven het oog maakt duidelijk dat het om een kwaadaardig oog gaat. Ook zeer opmerkelijk is een terracotta figuurtje waarop te zien is hoe twee fallus-mannetjes een oog doormidden zagen.
Terracotta beeldje eerste eeuw n.o.j.
Het is hierbij de vraag waarom de fallus zo’n afwerend effect had. Kwam dit door zijn viriele, vruchtbaar makende kracht of was het eerder vanwege het shockerende, schaamtevolle, absurde en lachwekkende element? Om hier achter te komen moeten we nog wat dieper kijken naar het geloof in het boze oog. (11)
Fascinatie en het boze oog
Reliëf uit Leptis Magna (Libië) met fallische centaur
Reliëf Pescinum
Van ‘fascinum’ stammen ook onze woorden fascinatie en fascineren af. In het Latijn betekent ‘fascinare’ betoveren, beheksen, de kracht van de ‘fascinus’ gebruiken of het boze oog maken. In de Oudheid werd er geloofd in de theorie dat we dingen kunnen zien omdat het oog ‘stralen’ uitzendt. De Griekse filosoof Empedocles (vijfde eeuw v.o.j.) beweerde dat Aphrodite ons oog van de vier elementen had gemaakt en er een licht in had ontstoken. Dit licht scheen uit het oog en maakte zicht mogelijk. Voor de Romein was het fascineren gebruik maken van de uitstraling – de emanaties – van de ogen door middel van het kijken met een bepaalde intentie. Dit kon werken als een vorm van verleiding, maar wanneer er gekeken werd met woede of jaloezie dan was dit hetzelfde als ‘het boze oog’. Het woord ‘invidia’ of jaloezie betekent letterlijk ‘op zien’! (12) Beter gezegd: er werd een boze blik (blik betekent etymologisch ‘lichtstraal’) op iemand geworpen. Het kijken met een sterke emotie zoals verlangen, woede of jaloezie, had – als dit niet werd tegen gewerkt – een betoverend effect op de ontvanger van de blik.
Fallische olielampen eerste eeuw n.o.j. Pompeï
De Romeinse botanicus Plinius vertelde het volgende over het boze oog: Iemand met het boze oog is een ‘effascinante’. Zij kan bomen verdorren, kinderen doden en de oogst doen mislukken. Dit doet zij met een boze en vaak schuinse blik. Als iemand twee pupillen in de ogen heeft is zij zeker een ‘effascinante’. Als je vermoedt dat je kind geraakt is door het boze oog, ga dan driemaal op hem spugen. De fascinus amulet helpt ook goed tegen het boze oog. Zijn bizarre en obscene uiterlijk helpt om het starende oog van de jaloerse persoon af te leiden. (Dit wordt ook door Plutarchus in de tweede eeuw n.o.j. beweerd) De fascinum beschermt – naast kinderen – ook triomferende generaals tegen de kwade werkingen van ‘invidia’ oftewel jaloezie. (14)
Voor ons is iets fascinerends iets interessants of aantrekkelijks. Gefascineerd zijn maakt dat je je ogen niet van het voorwerp van begeerte of nieuwsgierigheid af kan brengen. Het betovert je, het beroert je emotioneel en maakt zo een verborgen kracht kenbaar. Als het om een letterlijke betovering gaat dan kan het slachtoffer zich door een bepaalde blik niet meer bewegen of verzetten tegen de bedoelingen van de tovenaar(es). Er is ook verwantschap met het Latijnse ‘fari’ oftewel spreken. Dit doet denken aan woorden zoals ‘enchanted’ en charme, die slaan op een betovering door middel van een ‘gezongen’ spreuk. Hier is het niet het oog, maar de tong die zorgt voor de fascinatie. Ook al is ‘fascinatio’ door middel van het oog het meest voorkomend, toch is deze vorm van betovering ook mogelijk door op iemand te ademen, iemand aan te raken (de kwade hand) of door middel van spraak (door middel van een vervloeking). (13)
Conclusie
De fascinus of fascinum was het beste middel tegen fascinatie, oftewel het boze oog. De fascinum geeft de ‘effascinante’ namelijk een koekje van eigen deeg. Hij werpt het boze oog terug naar zijn bron. Soms staat er een spreuk naast de afbeelding van een fallus: ‘Et tibi sit’, terug naar jou! De amulet ketst de schadelijke stralen van het boze oog terug. Misschien is dit zo omdat de dader terug schrikt van de obsceniteit van het amulet of gebaar en haar ogen moet neerslaan. Misschien juist omdat zij zich ongemakkelijk voelt of moet lachen. Zoals we hebben gezien bij het reliëf uit Leptis Magna kan de fallus het uitwerpen van schadelijke stralen naar haar slachtoffer tegenwerken door zelf met een seminale emissie te komen! Op een dieper niveau gaat het bij het boze oog (en de kwade hand en de vervloeking) om een heimelijke energetische aanval. Deze wordt door het amulet of het gebaar afgeketst of zelfs beantwoord met een magische tegenaanval.
Het geloof in de werking van het ‘boze oog’ is ook nu nog in vele streken van de wereld virulent en vanuit die diepere betekenis van een ‘energetische’ aanval ook plausibel. De fallus is te zien als een symbool voor innerlijk vuur, daadkracht en levenslust en in die zin behoudt dit symbool zijn kracht tot op de dag van vandaag.
(Voor meer Romeinse fallische amuletten e.d. zie mijn verzameling plaatjes onder de noten)
Abe van der Veen
Noten:
- https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1010&context=uhf_2006 Moser, Claudia – Naked power 52
De eerste afbeeldingen van een fallus zijn zeker 36000 jaar oud. https://www.nytimes.com/2009/05/14/science/14venus.html
In ‘slang’ taalgebruik wordt de fallus wel de ‘one-eyed snake’ of de ‘one-eyed god’ genoemd. Voor veel mensen gaat er een fascinerende – niet per se erotische – werking uit van de penis in erectie. Deze wordt omschreven alsof er een slang met één oog je probeert te hypnotiseren. Ook wordt er vaak een eigen leven aan de fallus toegekend. In het oude Griekenland dacht men dat de fallus een eigen wil had, los van het hoofd. In feite denken wij dit nog steeds bij vele mannen. Veel mannen geven hun fallus een naam en spreken hem toe alsof hij een eigen persoonlijkheid en wilsbeschikking heeft. - Plinius – Naturalis Historia 28-4
https://en.wikipedia.org/wiki/Fascinus
Dit zou je kunnen zien als een vorm van ‘similia similibus curantur’ oftewel het gelijke geneest het gelijke, maar in dit geval het gelijke weert het gelijke af. - John H. Elliott – Beware the evil eye 2 205
https://en.wikipedia.org/wiki/Mutunus_Tutunus
Augustinus – Stad van God 7-24 - Kiefer, Otto – Sexual life in ancient Rome 126
Moser 20
Augustinus – Stad van god 7-24
https://en.wikipedia.org/wiki/Liberalia
De ‘bulla’ is een soort medaillon voor jongens uit de elite waarin voornamelijk fallische objecten zouden zitten. Ook droegen zulke jongens vaak een gouden ring met daarop een fallus afgebeeld. Beide keren was dit voor hun bescherming tegen kwade geesten en krachten. http://vroma.org/vromans/bmcmanus/clothing.html - Kiefer, Otto 128
Moser 31
https://www.theoi.com/Georgikos/Priapos.html
Hier nog twee kleine verhalen over Priapus: De mannen van Lampsacus waren jaloers op het succes van de god Priapus bij de vrouwen en verdreven hem. De vrouwen baden echter tot de god en alle mannen kregen vervolgens een geslachtsziekte. De enige manier om de ziekte te stoppen was door te smeken aan Priapus om terug te keren. Zij maakten ter ere van hem Priapische beelden. Vanuit Lampsacus zou de populariteit van Priapus zich verbreid hebben. Feuerstein, Georg – Spiritualiteit en erotiek 83
De dichter Horatius beschrijft het tafereel van de heksen Canidia en Sagan die kruiden en beenderen stelen uit een begraafplaats om te gebruiken voor hun hekserij. Ze doen een ritueel om Hecate aan te roepen, maar worden afgeschrikt door een harde scheet van het houten beeld van Priapus. Ogden – Magic, witchcraft and ghosts 115 
Moser 46
William, Craig – Roman homosexuality 27
Ook de losse fallus was in het oude Rome een teken van geluk getuige de gevelsteen op de gevel van een bakkerij in Pompeï met een fallus en de tekst: ‘Hic habitat felicitas’: hier woont het geluk..- Varro en Plinius noemen dit.
Mogelijk stamt het woord fascinum af van het Griekse Baskanion dat amulet betekent.
Moser 63
Elliott, John H. – Beware the evil eye 2 193 ev.
https://en.wikipedia.org/wiki/Bulla_(amulet)
Pliny the Elder wrote in his Natural History: “Infants are under the especial guardianship of the god Fascinus, the protector, not of infants only, but of generals as well.”
- Op één niveau komt de grote afwerende kracht van de fallus van zijn shockerende en bedreigende werking, zo we kunnen lezen in de Priapeia. Op een dieper niveau lijkt het dat de fallus niet op zichzelf staat, maar als vogel, gevleugeld, bekranst of bereden door een vrouw eerder de penis tijdens coïtus is. Een dergelijke staat doet – symbolisch – vliegen en dat was precies wat men geloofde van vrouwen die konden ‘fascineren’. De fascinante was een tovenares die kon ‘vliegen’ door middel van uittreding. Hier past de bescherming van de erecte fallus – vooral die van Priapus – tijdens het reizen goed bij. Dit kan zowel gaan om fysiek reizen als astraal reizen en beide keren zocht men de bescherming van Hermes/ Mercurius of Priapus. Mercurius wordt een paar keer als fallische amulet afgebeeld en zijn caduceus is regelmatig naast Priapus te zien. Dat Hermes/ Mercurius ook een fallische godheid is valt te zien aan de vele fallische ‘herma’ die overal in Griekenland te vinden waren.
Over de fallische haan: https://freethoughtnation.com/the-phallic-savior-of-the-world-hidden-in-the-vatican/ - https://en.wikipedia.org/wiki/Tintinnabulum_(Ancient_Rome)
Catherine Johns – Sex or symbol?: Erotic images of Greece and Rome https://archive.org/details/in.gov.ignca.70545/page/n11 - http://www.wikiwand.com/en/Evil_eye
- https://web.archive.org/web/20080324082204/http://depthome.brooklyn.cuny.edu/classics/dunkle/comedy/komos.htm
https://en.wikipedia.org/wiki/Fascinus - https://en.wikipedia.org/wiki/Emission_theory_(vision)
https://web.stanford.edu/class/history13/earlysciencelab/body/eyespages/eye.html
https://www.etymonline.com/word/envy#etymonline_v_8762,
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/blik1 - Monick, Eugene – Phallos 29
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/fascineren
https://www.etymonline.com/word/fascinate#etymonline_v_1143
http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Fascinum.html
William Smith: A Dictionary of Greek and Roman Antiquities, John Murray, London, 1875 - Ogden, Daniel – Magic, witchcraft and ghosts in the Greek and Roman worlds 224
Plinius – Natura Historialis 28.4.7 - Ook de vagina kan een apotropaeïsche werking hebben. In mijn artikel over de Ierse Sheela-na-Gig vertel ik hier uitgebreid over. https://www.abedeverteller.nl/sheela-na-gig-symboliek-en-folklore-rondom-vrouwelijk-exhibitionisme/
Tintinnabulum eerste eeuw n.o.j.
Tintinnabulum eerste eeuw n.o.j.
Gallo-Romeins beeldje eerste eeuw n.o.j.
‘Hic habitat felicitas’ Hier woont het geluk: Pompeï
Priapus
‘Huis van het boze oog’, Antiochië
Etruskisch beeldje
Priapus draagt vruchten en weert met zijn fallus het boze oog
Priapische olielamp Pompeï eerste eeuw/derde eeuw n.o.j.
Invloed van de Grieken en Etrusken
Herma met hoofd van Hermes
De fallische goden van Rome zijn sterk beïnvloedt door de Grieken en Etrusken. De god Hermes was een fallische god. Hij ontleende zijn naam aan de ‘herma’. Dit zijn standbeelden met het gezicht van – meestal – Hermes met daaronder een rechthoekige blok steen met op de juiste hoogte een fallus. Zij werden vooral op kruispunten, grenzen en markten geplaatst en waren oorspronkelijk slechts steenhopen. Juist liminale plekken werden als extra gevaarlijk gezien en daarom geschikt voor het plaatsen van een ‘herma’. Deze herma zouden een beschermende, afwerende werking hebben. Iets dergelijks komen we bij de Romeinen niet tegen, maar wel vinden we afbeeldingen van Priapus met een caduceus. Ook zien we een tintinnabulum van een figuur die op Hermes lijkt. Voor de God Dionysos werden optochten georganiseerd waarin fallussen werden gedragen. Deze waren bedoeld voor grotere vruchtbaarheid. Later zullen de Romeinen dit ook doen voor hun wijngod Liber. Verder zou de Romeinse god Priapus zijn oorsprong hebben in Klein-Azië, bij Lampsacus. Ook de Etrusken kenden de fallus al als een afwerend symbool tegen het boze oog. In de Etruskische stad Saturnia vinden we naast de afbeelding van een fallus de inscriptie: ‘Jij, jaloerse figuur die zijn blik deze kant op werpt, voor jou staat deze straf te wachten’ De fallus staat hier meer op zichzelf, los van een godheid.
Fallische aanbidding buiten Rome en in de middeleeuwen
Natuurlijk zijn er ook buiten het Romeinse rijk sporen van fallische verering gevonden zoals: Een fallisch beeldje van de Noordse god Freyer, de scene van aanbidding van een paardenpenis in de Volsa Thattr tekst uit IJsland en de reus van Cerne Abbas in Dorset, Engeland. Deze reus heeft een grote fallus en een knots in de hand, wellicht had hij een mantel in de andere hand zoals Hermes. Een Brits-Romeinse oorsprong wordt vermoed. Vrouwen die zwanger wilden worden gingen zitten in het gedeelte van de eikel van de reus. Ook Antwerpen zou een fallische cultus hebben gehad tot in de zestiende eeuw. Een priapische figuur op het Steen met de naam Ters (Semini of Jumenas) zou regelmatig aangeroepen worden alsof het een godheid was.
Verder bleef de fallus als apotropaeïsch en vruchtbaarheid opwekkend middel nog tot ver in de middeleeuwen bestaan. In de kroniek van Lanercost uit de dertiende eeuw wordt het verhaal verteld van een lekenbroeder die een beeld van Priapus oprichtte in een poging om een ziekte onder het vee tegen te houden. En ook in de middeleeuwen vinden we nog afbeeldingen van – al dan niet gevleugelde – fallussen, maar dan als kleine loden of zinken, platte versieringen, zoals men toen ook een pelgrimsteken droeg. (Stone, Lee Alexander – The story of phallicism 88)
Ook interessant:
en.antiquitatem.com/fascinating-evil-eye-apotropaic-phallus Voor vele Latijnse citaten over dit onderwerp.
www.thehairpin.com/2015/02/apotropaic-boners-or-how-to-avoid-the-evil-eye
‘Plutarch suggested that the indecency and “strange look” of the phallus catch the sight of the Evil Eye, averting danger, so that the Eye exerts less pressure upon its victim’
PHALES was the rustic spirit (daimon) or satyr demi-god of the processional phallus and the phallic song (phallikon) of the festivals of Dionysos. Aristiphanes, surely in jest, calls him the god of adultery and pederasty.
De attributen van Cerne Abbas doen xenken aan de knots en het (gulden)vlies van her sterrenbeeld Orion dat ook voor de Egyptenaren belangrink was. (Kanaal) in de piramide.