Het sprookje van vrouw Holle is een sprookje van Grimm, voor het eerst opgeschreven in 1812. Het is een van de weinige sprookjes waar een Godin in voorkomt! Vrouw Holle wordt ook wel Holda, Hölle of Hel genoemd. Zij is de godin van de onderwereld die heerst over het rijk der doden. Zodra we dit weten krijgt het sprookje een veel intensere lading. Wanneer het meisje de put in springt, en vervolgens wakker wordt in een bloemenweide, begint haar reis door de onderwereld. Je kan dit zien als de reis van de ziel bij het sterven en (weder)geboren worden. Je kan het ook zien als een semi-dood die ondergaan wordt tijdens de initiatie van het meisje tot priesteres. (Je kan ook hier eerst het sprookje lezen)
Lelijke stiefmoeder
De scene met de verwende lelijke stiefzuster en de gemene stiefmoeder, die het lieve meisje slecht behandelen, is klassiek en komt in vele sprookjes voor. Moeder aarde of de moeder die in liefde haar kind omhult heeft plaatsgemaakt voor de moeder van de harde materie. Deze kijkt alleen naar de buitenkant, hoe goed presteert het meisje? De stille aandacht van het meisje – een teken dat ze het contact met de bron nog niet heeft verloren – wordt niet gezien of gewaardeerd. Het egoïstische kind word verwend en beloond, want daarin herkent de valse moeder zichzelf. De twee zusjes kan je zien als twee aspecten van jezelf, vanuit de buitenwereld wordt het harde, schreeuwende materiële beloond en het zachtmoedige, innerlijke kind voor die dromerigheid gestraft. Gevoel wordt gezien als een slechte eigenschap!
In de put
Spinnen bij een waterput doet sterk denken aan de schikgodinnen die ook de levensdraden spinnen gezeten bij de levensbron en zo het levenslot bepalen. Wie de levensenergie volgt, spint aan zijn eigen levensdraad of volgt eigenlijk de weg die de lotsgodin voor je heeft bepaald. Wie te snel moet spinnen, moet te hard zijn best doen en raakt zo uit balans. De levensenergie vloeit uit het meisje, het bloed springt uit haar vingers en kleeft aan de draden. Om de draden te wassen dompelt ze de spoel in het water van de put en de spoel verdwijnt in het diepe water. Zonder spoel is het meisje haar centrale as kwijt waarom de draden gewikkeld zijn. Ze is haar vaste basis, haar houvast in het leven kwijt. Deze zal ze ook niet vinden bij haar stiefmoeder. Ze zal die moeten vinden onder in de put. Wie wil groeien moet soms diep zinken. Het meisje zit letterlijk en figuurlijk diep in de put! Daar in het diepst van de ellende kan haar reis beginnen. Die put van diepe ellendige emoties blijkt namelijk een tunnel naar de onderwereld. Maar niet naar de duisternis, het is een tunnel naar het licht! Via het water van het onbewuste gevoel bereikt zij een heerlijke lenteweide vol bloemen.
Appeltjes plukken en broden halen
In deze wereld krijgt zij drie beproevingen, die staan voor de drie aspecten van de Godin, als maagd, moeder en oude vrouw. Zij loopt door de bloemenweide tot zij de appelen in de boom hoort roepen, pluk mij, pluk mij! (In het sprookje van Grimm, komt dit pas als tweede taak, er zijn echter ook versies waar het meisje begint met de appelen en symbolisch vindt ik dit de juiste volgorde.) (2) Zij is als de maagd die alle genietingen van het leven mag ervaren. Zij plukt de bloemen en daarmee het leven! De levensdraad wordt langer en dikker door haar genietingen. Dan plukt ze de appels, op het moment dat ze rijp zijn, niet eerder. Zij ontdekt haar vrouwelijkheid en seksualiteit. In het Bijbelse verhaal is het een zonde als Eva in de tuin de appel plukt. Voor de Godin is het een noodzakelijkheid om tot bewustzijn te komen. Het meisje volgt haar instinct, de natuur zelf roept haar, de appelen schreeuwen, dus zij luistert. Na het plukken van de appelen is zij geen maagd meer en de consequenties komen snel. Zij heeft ‘a bun in the oven’ zo het Engelse spreekwoord luid.. De broodjes in de oven zijn gaar en roepen haar toe. Zij mag kinderen ter wereld brengen. Ook de moederfase gaat voorbeeldig.
Vrouw Holle
Ten slotte komt ze bij vrouw Holle zelf. Eerst schrikt ze van haar, want ze heeft zulke lange tanden! Zoals ik al zei is vrouw Holle een Godin. Zij heerst over de holle wereld der geesten die je volgens het volksgeloof kan betreden via grotten, holle bomen, bronnen en putten. Dit is geen materiële wereld, je moet het niet letterlijk zien als een grot onder de grond! Het is de geestelijke, innerlijke wereld die je betreedt als je zonder lichaam bent. Pas in christelijke tijden werd deze wereld een oord van verderf en eeuwige pijn. Ook bij de heidense Noormannen en Grieken was de onderwereld geen pretje; In Hades werden misdadigers streng gestraft en in Hel kon het donker en somber zijn. Maar ook het Elysium der Gelukzaligen was hier te vinden en Holda hield in haar berg grote feestmalen met eeuwig zang, dans en mooie vrouwen. De godin Hel zelf wordt voorgesteld als voor de helft zwart en rottend en voor de andere helft roze. (3) In het sprookje lijkt vrouw Holle lelijk en dus gemeen, maar de lelijke, donkere kant van de Godin is juist uiterst consequent!
Bij vrouw Holle ervaart het meisje de fase van de oude vrouw, haar winterperiode. Zo leert ze dat de laatste zogenaamd lelijke periode het net zo goed waard is om met alle ijver geleefd te worden als de ‘gouden’ tijd van de jeugd. Zij poetst het huisje van vrouw Holle ijverig schoon en schudt haar kussens op zodat het sneeuwt in de wereld. Dit is de periode om je etherische lichaam – het ‘huis’ waarin je woont – te reinigen, om zo overbodige hechtingen en oude trauma’s kwijt te raken. Door het opschudden van je energetische kussen, raakt ze haar overbodige veren kwijt. Ze raakt – als het ware – in de rui en laat datgene los wat ze niet nodig heeft. Dit is de winterperiode van haar leven.
Als je deze reis beschouwt als een initiatie van het meisje tot priesteres van de Grote Godin, dan zijn de drie taken van de appelboom, de broodoven en het huisje van vrouw Holle, ook te zien als de taken van de koppelaarster, de vroedvrouw en de ‘keening woman’. De laatste is degene die door haar rouwen helpt bij de overgang van de dood. Binnen deze interpretatie klopt het weer dat het meisje eerst de appelen plukt. Zij assisteert eerst bij het samen brengen van geliefden, dan bij de geboorte en uiteindelijk bij het stervensproces.
Goud of pek
Uiteindelijk voelt het meisje de roep om een nieuw leven te beginnen. Zij wordt door vrouw Holle begeleid naar de poort van de onderwereld. Onder die poort krijgt zij de haar toegemeten portie levensenergie mee. Dit is zoveel dat zij van top tot teen met goud bedekt wordt. Zo wordt zij voor haar continue volgen van de levensdraad – waar het lot haar ook maar naar toe bracht – door vrouw Holle beloond. Als ze in de bovenwereld is roept de haan haar toe: ‘kukeleku onze gouden jonkvrouw zien we nu!’ Hij is de vogel die de dageraad en daarmee het dagbewustzijn en een nieuw leven aankondigt. Haar volgende leven wordt karmisch beloond met een grote portie geluk en zonneschijn. Het goud staat ook voor de paradijselijke kant van de onderwereld. Het is het onderaardse Elysium, waar het gouden tijdperk nog heerst en de gouden appelen een eeuwige jeugd brengen.
Als de kwade stiefzuster zich in de put werpt is zij liever lui dan moe. Deze levenshouding wordt beloond, door haar bij het verlaten van de onderwereld te overgieten met pek. Dit blijft aan haar kleven en wil er haar hele leven lang niet af! Alles wat zij onderneemt in haar leven gaat door die pek, stroperig en zit vol met pech. Pek is etymologisch verwant met pech! De pek betekent dus dat zij veel pech in haar volgende leven zal krijgen. Zij wordt zo gezegd een pechvogel. De pech is ook de donkere kant van de onderwereld. Pech is een Oud-Hoogduits woord voor de hel, waar de zielen in de zwarte pek worden gebrand. (4) Ook hier zien we de twee aspecten van vrouw Holle en haar wereld. Het is licht en duisternis, wit en zwart. Wie met de stroom meegaat, zal in het licht lopen, wie tegendraads is zal in het duister tasten en de weg niet vinden, zij weet niet waar de energie te vinden is.
Als dit allemaal heel moralistisch klinkt moet je bedenken dat iedereen slechts gehoorzaamheid verschuldigd is aan zijn eigen levenslot, niet aan de maatschappij, niet aan familie, maar alleen aan de Godin, aan vrouw Holle, die dit levenslot voor jou heeft bepaald. Aan ons de grote uitdaging om die draad te vinden en er aan vast te houden, koste wat kost!
Abe van der Veen
Noten:
1) De afbeeldingen zijn allemaal (op de eerste na) van Anton Pieck.
http://en.wikipedia.org/wiki/Mother_Hulda
2) http://www.surlalunefairytales.com/diamondstoads/stories/holle.html
3) http://nl.wikipedia.org/wiki/Hades
http://en.wikisource.org/wiki/Curious_Myths_of_the_Middle_Ages/The_Mountain_of_Venus
Sturluson – Gylfaginning H 34 (Proza-Edda): ‘zij is voor de helft donkerblauw en voor de andere helft vleeskleurig.’
Mogelijk was ook het Walhalla oorspronkelijk in de grafheuvel gedacht en niet in de hemel.
4) De pechvogel is iemand die telkens ongeluk heeft en daarom vergeleken wordt met een vogeltje dat aan de pek is blijven kleven. Pek werd als vogellijm gebruikt. Mogelijk werd dit symbolisch uitgebeeld bij de straf voor misdadigers (ons welbekend uit de Lucky Luke strips) waarin zij met pek en veren werden overgoten om vervolgens het dorp uitgejouwd te worden.
Zie ook: http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/hel1
De informatie in dit artikel en in alle artikelen is razend interessant . Ook interessant :
‘Verborgen wijsheid van het sprookje’ en ‘Verborgen wijsheid van oude rijmen ‘ van : Mellie Uyldert
‘De man in alle kleuren’ van Alice Woutersen – van Weerden . Alle rijke interpretaties tesamen geven een fantastisch dieptezicht
leuk verhaal
De uitleg van vrouw Holle is mij bekend, maar wist je dat er een profetes Chulda (II Kon 22:14 – 20 en II Kron 34:22 – 28) bestond die bekent staat als Hulda, Holda of Holle, zij is de vrouw van Sallum de klederbewaarder. Toen een deputatie van koning Josia haar kwam raadplegen na het vinden van het wetboek bevestigende Chulda de waarde ervan en moedigde daarmee Josia aan tot zijn hervormingen. Zie ook http://www.heiligennet.nl
Mogelijk komt de naam oorspronkelijk hier vandaan. Op de Vrije School, waar ik lesgeef zingen wel lied over vrouw Holle drie een wonderboekje heeft. Mogelijk kun je hier m.b.t. de verklarende symboliek wat meer mee. Wat denk je? Laat het me weten.
Met vriendelijke groet,
Eleonore Oldenburger
Auteur: De Tarot als sleutel tot inzicht.
Dat wist ik nog niet, dank voor de toevoeging. Al houdt ik het toch eerder op de Germaanse Godin. Behalve naamsverwantschap zie ik nl. geen andere overeenkomsten.
Van de hierboven 2 boeken door Mellie Uyldert is alleen “Verborgen wijsheid van Oude Rijmen” nog verkrijgbaar aan € 15,- + verzendkosten bij de zoon van Mellie Uyldert, P. Dinger, Akkerpad 29, NL-3755TL Eemnes Nederland. Hier zijn nog enkele andere boektitels van Mellie Uyldert verkrijgbaar.
Hoi Abe laten we eens bij kletsen. paar gedachten vertel me wat je er over denkt./ het spinnen wiel is het jaar wiel de spoel onder het bloed is het dag wiel. ze is dus in haar periode. in het sprookje heeft ze lang gesponnen dus er zijn veel jaren voorbij gegaan en daarom is ze veel gaan bloeden. ze is ongesteld. ze ontmoet in de duisternis haar donkere zelf en de wereld met vele taken die roepen haar. en ze doet ze ( dingen gaan even niet van zelf) maar ze vind de kracht vanbinnen en doet ze anyay. het slechte zusje doet alles vanwege de beloning dus niet van binnen uit maar van buiten naar binnen en ze kan daarom niet het vol houden want buiten is het altijd lastig zeker als je in je periode bent. vrouw holle is ook van de midwinter. en je zou kunnen zeggen dat mid winter de ongesteldheid duisternis is van het jaar is . het grote wiel. waar het ook stil staat.
Die kans is zeker groot, ook te vergelijken met het sprookje Roodkapje en de eerste ongesteldheid gesymboliseerd door het rode kapje. Dan zit je op een inwijdingsmoment van kind naar jonge vrouw. En elke inwijding is te zien als een sterven van het oude en geboren worden van het nieuwe leven. Vrouw Holle als godin/wijze oude vrouw, helpt haar met de geheimen wellicht van het vrouw zijn, maar zeker ook van de donkere kant van het jaar en daarmee de onbewuste, donkere kant van ieders leven. Er zit zoveel in dit sprookje, je zou er een boek over kunnen schrijven 🙂 (Is ook al gedaan trouwens..)
Wat een mooie website.Ik kwam hier terecht omdat Vrouw Holle ook genoemd wordt in het boek van Jeanne Ruland: het geheim van de yule nachten (moedernachten, 20 dec-6 jan).
Enorm bedankt met deze mooie uitleg. Ik was alweer een beetje vergeten dat jij zoveel mooie verhalen bundelt en interpreteert. Je krijgt een vaste plek.