Wie kent het niet? Het hey ho van de dwergen, het spiegeltje, spiegeltje aan de wand en de giftige appel. Sneeuwwitje is wereldwijd een van de beroemdste sprookjes. Het verhaal is vooral bekend geworden in de versie van de gebroeders Grimm uit de ‘Kinder und Hausmärchen’ van 1812. Wereldberoemd werd het sprookje pas door de speelfilm van Walt Disney uit 1937. In meerdere verhalen voor 1812 zijn al thema’s te vinden die in het verhaal van Sneeuwwitje voorkomen, echter alleen in ‘Richilde’ van Musäeus uit 1782 zien we alle belangrijke elementen terug. (1) Dit is daarmee het literaire begin van Sneeuwwitje. Er zijn door heel Europa (maar ook daarbuiten) versies van het verhaal uit de volksmond opgetekend. Voor mijn symbolische duiding van het verhaal zal ik gebruik maken van de versie van Grimm. Ik stel mij hierbij voor dat alle figuren van het sprookje onderdeel zijn van de mens tijdens zijn persoonlijke en spirituele levensreis. Je kan ook eerst het sprookje hier lezen.
Rood, wit en zwart
Bij de aanvang van het sprookje doet de koningin een vreemde wens: ze prikt zich en drie druppels bloed vallen in de sneeuw. Ze wenst vervolgens dat ze een dochter zal krijgen die zo wit als sneeuw, zo rood als bloed en zo zwart als ebbenhout mag worden. Dit zijn niet toevallig ook de kleuren die behoren aan de grote Godin. Het is het wit van de maagd, het rood van de moeder en het zwart van de oude, onvruchtbare vrouw. Wit is hier de kleur van jeugd en maagdelijke onschuld, rood van menstruatie en moederschap en zwart is de kleur van de dood. Zo zijn de drie levensfasen samengebundeld in een meisje die voorbestemd is de mooiste te worden of eigenlijk beter gezegd de schoonste, de meest zuivere. Dit incident doet sterk denken aan een scène in het verhaal van de ridder Parzival. Als hij drie druppels bloed in de sneeuw ziet liggen naast een aantal ravenveren doet hem dat denken aan zijn geliefde Blanchefleur (witte bloem). Ook het kind in het sprookje wordt vernoemd naar die zuiver witte kleur die de beste geleider is van de liefde. (2)
De stiefmoeder en de ware moeder
In de eerste versie van het sprookje van Grimm uit 1812 is het nog de moeder die jaloers wordt op Sneeuwwitje. In latere versies gaat de moeder dood en wordt ze vervangen door een stiefmoeder. Voor elk kind is de grote moeder, moeder aarde. Je kan die primaire moeder ook associëren met het éénheidsbewustzijn. De fysieke moeder kan haar alleen in die bewustzijnstoestand laten wanneer ze nog in de baarmoeder zit en incidenteel bij het zogen. Als ze ouder wordt zal de moeder haar kind telkens meer de materiële wereld intrekken. Het zal haar taal leren, onderscheid leren maken en taken opgeven. Allemaal dingen die in de geestelijke wereld waar de ziel vandaan komt niet nodig zijn. Zo wordt de moeder, een stiefmoeder, een ‘mater materia’. Het kind wordt geforceerd zich te identificeren met de materie en haar gedachten. Haar wordt op die manier een imago opgeplakt. Zij zal zich gaan identificeren met haar spiegelbeeld. Maar dit is slechts een masker of imago en daarmee iets dat zij in wezen niet is.
De mooiste van het land
Nu is de materiële moeder, die verbonden is aan de vijf zintuigen altijd erg mooi. Toch is zij Maya (= schone schijn), zij is niet de ware werkelijkheid, maar een afspiegeling van de werkelijkheid die alleen indirect beleefd kan worden. Als zij in haar spiegel kijkt dan meent zij de mooiste vrouw van de wereld te zien. Hierbij is het de vraag of het hier gaat om de spiegel van de ziel of die van het ego. Met het doodgaan van de ware koningin, werd de stiefmoeder-koningin de mooiste van het land. Zij was de meest zuivere, maar trots (‘hubris’) zorgde ervoor dat er een smet op haar schoonheid kwam. Hiermee is ze te vergelijken met de mooiste engel uit de hemel; Lucifer. Ook hij kwam ten val door de zonde van de hoogmoed. Hij was een van de schoonste engelen in de hemel, maar door zijn val werd hij een lelijke duivel.
De toverspiegel
Nu heeft deze arrogante vrouw niet zomaar een spiegel, maar een toverspiegel. In een tijd dat spiegels zeldzaam waren, werden zij met angst bekeken. Een spiegel (net als elk reflecterend wateroppervlak) zou je ziel kunnen stelen. Het was ook een doorgang naar de wereld van de geesten. Verder zal een spiegel nooit liegen. (3) De toverspiegel in het sprookje bevat zo’n geest die in dienst staat van de koningin en alleen maar de waarheid kan spreken. Wie zich in het spiegelpaleis van Maya bevindt zal voornamelijk verliefd worden op zichzelf. Net zoals Narcissus verliefd werd op zijn reflectie in het wateroppervlak, zo is het ook gesteld met deze narcistische koningin. Maar ook zij zal ten diepste weten dat haar schoonheid uiterlijk vertoon is. Het is niet meer dan een luchtspiegeling, een ‘fata morgana’!
Met de zevende verjaardag van Sneeuwwitje is haar eerste ontwikkelingsproces voltooid. Wanneer de koningin nu opnieuw voor haar spiegel staat blijkt zij niet meer de mooiste van het land te zijn, maar Sneeuwwitje. Zij is nu de schoonste, oftewel de meest zuivere, de meest stralende! Als zij voor de spiegel zou staan, dan zou ze een zuivere ziel reflecteren. Een ziel zonder krasje of vlekje, helemaal zuiver.
De weg door het donkere woud
Helaas geld dat niet voor de stiefmoeder. Zij voelt zich in haar ego bedreigd en wordt groen en geel van jaloezie. Zij wil de schoonheid van Sneeuwwitje voor zichzelf hebben en ze geeft de opdracht om Sneeuwwitje te vermoorden. Als de dienaren terug komen denkt ze dat ze haar hart (of lever) en haar longen opeet. Zij wil op die manier zich de schoonheid van Sneeuwwitje toe-eigenen. Maar dit helpt haar niet, want het is bedrog en Sneeuwwitje leeft nog. Het kind is ondertussen het woud in gevlucht. Het woud is een tussenwereld van verwarring en chaos. Symbolisch is het woud te vergelijken met een heg die ligt tussen de bekende alledaagse wereld en de onbekende geestelijke wereld. Het is een plaats waar je terecht komt als je niet meer weet wat je lotsbestemming is, waardoor je doelloos rond dwaalt. Aan de andere kant van het bos bevindt zich de ‘andere wereld’. Dit is een wonderlijke wereld waar dwergen wonen en dieren kunnen praten. Deze is te vergelijken met de wereld die we onder in de put tegenkomen in het sprookje van vrouw Holle. De volgende stap in haar initiatie komt als ze het huisje van de dwergen vindt.
De zeven dwergen
Dwergen worden door hun kleine postuur vaak niet serieus genomen, maar in de Edda zijn zij zeer wijze wezens die bijna gelijk staan aan de Goden. Ze helpen de Goden en geven ze schatten zoals de banden om de wolf Fenrir mee te binden en de hamer van Thor om de reuzen mee te verslaan. Bij hun betekenis is de getallenmystiek van het getal zeven erg belangrijk: zij zijn de zeven dwergen die wonen achter de zeven bergen. Zij zijn meesters van de kunst om het onzichtbare tevoorschijn te halen. In de Edda bewaren zij het geluid van de voetstappen van een kat, de baard van een vrouw en de wortels van een berg. Zij graven diep in het onderbewuste en komen terug met schatten van gestolde energie. Zij zijn zo te vergelijken met de Galla, de zeven bewakers van de poorten van de onderwereld uit de Sumerische mythologie. Op weer een ander niveau zijn zij gelinkt aan de chakra’s. (4)
Deze dwergen zijn – in dat geval – zeven aspecten van het meisje zelf! Sneeuwwitje moet – net als het meisje in ‘Vrouw Holle’ – als eerste het huisje van de zeven dwergen (energetisch) schoonmaken. Dit is tenslotte haar eigen energetische lichaam, haar eigen huis, wat zij al een tijd niet goed van binnen had geïnspecteerd. Zij test alle zeven borden, bekers en stoelen en uiteindelijk test zij alle zeven bedden en vindt de zevende de beste en valt daarin in slaap. Wanneer de dwergen met de ‘galla’ zijn te vergelijken dan moet Sneeuwwitje natuurlijk vergeleken worden met de grote Sumerische godin Inanna. Haar belangrijke initiatie is de afdaling in de onderwereld langs zeven poorten, waarbij zij bij elke poort iets af moet staan aan de bewakers om verder te mogen, tot zij naakt door de zevende poort heengaat. Om tot het diepste van de onderwereld door te kunnen dringen moet zij alle gehechtheid aan ‘Maya’, aan spullen, loslaten. Ook Sneeuwwitje gaat door tot zij bij het zevende bed is aangeland, zij onderzoekt haar onderbewuste tot in de diepste diepten.
Seks met de dwergen?
Deze ontmoeting met dwergen is ook vaak seksueel geïnterpreteerd. Minstens één sage en een mythe lijken dit idee te bevestigen. In een Zwitserse sage is een meisje verdwaald en komt aan bij een huisje met zeven dwergen. Zij mag uiteindelijk bij de zevende en oudste dwerg in bed slapen. Een oude vrouw noemt haar een slet en beschuldigt het meisje ervan dat ze met alle zeven dwergen heeft ‘geslapen’. In een Noordse mythe vrijt de godin Freya werkelijk met vier dwergen in ruil voor het Brisingamen. (5) Dit is een sieraad die wel wordt geïnterpreteerd als de regenboog. Dit sieraad zou je daarmee kunnen zien als de kracht om zelfstandig van de ene naar de andere wereld te kunnen reizen. Van elke ‘dwerg’ zal Sneeuwwitje een juweel krijgen, hij is haar innerlijke, onderbewuste afgedaald als een grot in een berg om daar het mooiste juweel tevoorschijn te hakken. Dit is het gezuiverde chakra, het juweel in de lotus. Op een dieper niveau is het vrijen met de dwerg, het één worden met de kracht waar hij symbool voor staat. Deze eenwording wordt beloond met een kostbare gave. De gave van zeven zuivere poorten om mee te kunnen reizen langs de zeven werelden.
De drie verleidingen
Dit reinigingsproces in het huisje van de zeven dwergen duurt lang en als de koningin (de valse moeder materie) hier achter komt probeert zij het reinigingsproces te ondermijnen door haar te verleiden met uiterlijkheden: eerst met rijgsnoeren voor een korset, dan met een kam en als laatste met een appel. Het korset en de kam staan beide voor kiezen voor het uiterlijke in plaats van het innerlijke. Het beknelde korset staat ook nog voor het keurslijf van de rigide etiquette die haar de levensadem ontneemt en haar banen van levensenergie vernauwt. Wanneer Sneeuwwitje wordt verleid om zichzelf ‘uiterlijk’ mooier te maken, verliest ze juist van haar innerlijke schoonheid. Ook het kammen van het haar met de vergiftigde kam is een teken van ontluikende seksualiteit die opgewekt wordt door de valse moeder. Daarmee is het een teken van haar individuele zelfbewustzijn. Als ze semi-dood neervalt dan is dat de sluimertoestand van degene die zich vereenzelvigt met haar imago. In de spiegel die het innerlijk ziet zal ze vertroebeld zijn. (6)
De giftige appel
De derde verleiding lijkt fataal (fataal = van het noodlot). Sneeuwwitje eet van de appel en valt ‘dood’ neer. Net als in het verhaal van de zondeval van Adam en Eva maakt de appel Sneeuwwitje bewust van haar geslacht en daarmee van haar dualiteit. (7) Leven in de wereld van afstand is te zien als een soort van schijndood. Je leeft niet meer volledig, maar bekijkt je eigen leven van een afstandje. Deze blokkeert de levensstroom, waardoor zij puur nog in de uiterlijke wereld leeft. Voor de andere wereld en haar geesten slaapt ze nu, ze is er zich niet meer bewust van. Juist het vijfde chakra dat o.a. staat voor schoonheid is geblokkeerd.
Toen Adam van de appel at, en daarmee de eerste zonde beging, bleef deze in zijn keel zitten. Dit werd de Adamsappel. Dit is de plek van vele onverwerkte emoties. Als er een brok in je keel zit, zal je moeten slikken om de emotie te verwerken. In de wereld buiten het paradijs is het echter onvermijdelijk dat er dingen in de energetische stroom blijven steken. Eén van die klompen zit in je keel, de plek van het vijfde chakra. Pas als de glazen kist met Sneeuwwitje valt zorgt de schok ervoor dat het stukje appel los komt uit haar keel. Sneeuwwitje is zo, net als Adam, een voorbeeld van de geblokkeerde mens die nog een brok van onverwerkte emotie in de keel heeft.
De glazen kist
Nu is het bijzonder dat Sneeuwwitje na het incident met de glazen kist al huwbaar blijkt te zijn en gaat trouwen met de prins. Eerder in de tekst wordt gezegd dat ze pas zeven jaar is. Dit element wordt echter verklaard door een scène uit het sprookje ‘De jonge slaaf’ uit de Italiaanse sprookjescollectie de Pentamerone (1634). Hier wordt het meisje Lisa vergiftigd door een kam in haar haar en wordt ze vervolgens in een kristallen kist gezet. Daar blijft ze jaren in liggen, maar ze groeit wel door tot een beeldschoon meisje. De jaloerse vrouw van haar oom sleurt haar uit de kist, waarbij de kam uit haar haar valt en zo maakt zij haar wakker. (8) We kunnen daarom veronderstellen dat ook in de bekende versie van Grimm het meisje zeven jaren in de comateuze toestand blijft. Met veertien jaar is zij in pre-industriële tijden huwbaar. Op een dieper niveau staat deze periode voor een incubatieperiode. Een periode van rust die nodig is voor de voltooiing van een innerlijk groeiproces. Eindelijk is zij klaar om zich te verenigen met haar mannelijke kant in een ‘hieros gamos’, een sacraal huwelijk. De prins ziet de glazen kist op de berg en wordt op slag verliefd op het meisje. Hij zal weten dat zij niet zomaar een meisje is, maar de vertegenwoordigster van de Godin. De top van de berg als sacrale plek en de glazen kist als teken van haar vergeestelijkte staat maken dat duidelijk. Daarmee wordt het tijd dat Sneeuwwitje ontwaakt. De kist valt uit de handen van de onhandige dienaren en door de schok komt de appel in de keel los. De levenskracht kan weer ongehinderd stromen! Met hun alchimistische huwelijk verenigen zwart (nigredo), wit (albedo) en rood (rubedo) zich in één wezen. De verwerkelijkte mens, de pure ziel is daar. (9)
Dansen tot je dood neervalt
Arthur Rackham 1909
Nog één ding is nodig om hun geluk te bestendigen: de bedreiging van de verleiding van ‘mater materia’ moet verdwijnen. Dit gebeurt door tijdens het huwelijksfeest – en mogelijk zelfs tijdens de dans van het bruidspaar – de gemene koningin te laten dansen in gloeiend heet gemaakte metalen schoenen tot ze dood neervalt. Je kan stellen dat de levensenergie die door de sacrale ‘dans’ wordt opgewekt nu stroomt van links naar rechts, van de mannelijke, naar de vrouwelijke kant en zevenvoudig van onder naar boven langs de zeven chakra’s en weer terug. Dit is de dans van het leven en die genereert zoveel hitte dat alle resten van gehechtheid aan de vaste materie en alle illusie dat dit met zich meebrengt weg brandt en verdwijnt. (10)
Abe van der Veen
Noten:
- https://www.perilousadventures.net/blog/?p=2288
http://www.heinrich-tischner.de/50-ku/marchen/marchen/snewitch.htm - Ik vertel hier meer over in het volgende artikel: https://www.abedeverteller.nl/de-heilige-graal-en-de-vier-elementen/
De andere naam van de geliefde van Parzival is Conduir Amour (geleidster van de liefde). Blanchefleur, dit slaat ook op haar aspect van brengster van de lente. Maar past natuurlijk ook goed bij de witheid van Sneeuwwitje. - Walker, B. – Dictionary of symbols and sacred objects 145
- Sturluson, Snorri – Edda
http://cdn.preterhuman.net/texts/religion.occult.new_age/demonology/Demonology.Gala.htm - http://www.pitt.edu/~dash/dwarfs.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Br%C3%ADsingamen#S%C3%B6rla_%C3%BE%C3%A1ttr
https://www.anne-marie.eu/en/snow-white-and-the-seven-chakras/ - http://magoism.net/2013/03/15/essay-the-magic-comb-by-hearth-moon-rising/
Dekker, van der Kooi en Meder – Van Alladin tot zwaan kleef aan (1997) 337 - Het is ook niet toevallig dat een (twist)appel de aanleiding is voor een wedstrijd wie de mooiste Godin is: Hera, Athena of Aphrodite. Natuurlijk wint Aphrodite, de melkwitte godin met de spiegel in de hand.
- Opie, Iona en Peter – The classic fairy tales (1974)175
- https://www.fairytalemagazine.com/2011/05/guest-post-snow-white-and-philosophers.html#.YgWJmN_MJro
Je kan het ‘Grote werk’ van de alchemie teruglezen in het sprookje. - Hulsens, Eric – Waarom lusten kinderen nog reuzen? (1980) 84
❤️